• Autor: Marta Handzlik
Pracuję w banku. W ostatnim czasie przyjęłam kilka czeków podróżnych o znacznej wartości, które po weryfikacji w centrali banku zostały zakwalifikowane jako fałszywe. Czeki te nie wzbudziły we mnie żadnych podejrzeń. Klient oczywiście wypłacił już gotówkę. Jakie grożą mi konsekwencje służbowe i finansowe?
Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że pracownicza odpowiedzialność materialna ma na celu umożliwienie pracodawcy uzyskania od podwładnego odszkodowania w przypadku, gdy w sposób zawiniony naraził on firmę na szkodę. Kodeks pracy przewiduje dwa rodzaje odpowiedzialności. Powszechną – obejmującą wszystkich pracowników i kwalifikowaną – która powstaje, gdy pracownikowi w ramach dodatkowej umowy powierzono mienie pracodawcy do wyliczenia się lub zwrotu. W obydwu przypadkach Kodeks pracy przewiduje możliwość uwolnienia się pracownika – w części lub całości – z obowiązku zapłaty pracodawcy odszkodowania za spowodowanie szkody w jego mieniu.
Zobacz też: Odpowiedzialność finansowa pracownika za błędy
Odpowiedzialność materialna pracownika powstaje automatycznie z chwilą nawiązania stosunku pracy. Pracownik jest zobowiązany do dbałości o mienie pracodawcy. Ponosi zatem odpowiedzialność materialną za szkodę wyrządzoną firmie wtedy, gdy powstała ona wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków. Oznacza to, że podwładny, który dołożył wymaganej staranności do wykonania swoich zadań, a mimo to naraził pracodawcę na szkodę, nie będzie ponosił odpowiedzialności za tę szkodę. Szkody powstałe wskutek tego rodzaju zachowania mieszczą się w granicach ryzyka gospodarczego pracodawcy.
Istotnym warunkiem odpowiedzialności pracownika jest wina. Występuje ona w dwóch rodzajach: winy umyślnej i nieumyślnej. Rozróżnienie stopnia winy ma dla pracownika zasadnicze znaczenie. W ogólnej regule odpowiedzialności, przy winie umyślnej podwładny odpowiada w pełnej wysokości za wyrządzoną szkodę.
Pracownik umyślnie powodujący szkodę w mieniu pracodawcy będzie musiał zapłacić odszkodowanie obejmujące rzeczywistą stratę oraz pokryć nieosiągnięte korzyści, które firma mogłaby uzyskać, gdyby pracownik nie wyrządził szkody.
Inaczej jest w razie winy nieumyślnej. Pracownik odpowiada wtedy w wysokości wyrządzonej szkody. Odszkodowanie nie może jednak przewyższać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Różnice między rodzajami odpowiedzialności polegają na odmiennym rozkładzie ciężaru dowodu. W ogólnej regule szef musi udowodnić podwładnemu winę oraz normalny związek przyczynowy między powstaniem albo zwiększeniem szkody a zachowaniem się pracownika.
Przeczytaj też: Podwładna
Nieudowodnienie jednego z tych elementów skutkuje oddaleniem powództwa, w razie skierowania sprawy na drogę sądową.
Ciężar dowiedzenia „okoliczności obciążających” pracownika spoczywa tu na pracodawcy. Pracodawca jest wyraźnie obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.
Gdy chodzi zaś o pracownika, to może on ponosić odpowiedzialność za tę część szkody, która jest wynikiem tylko jego działania lub zaniechania. Nie ponosi on natomiast odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia rozmiarów szkody. Pracownik nie ponosi także ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, jako samodzielnego podmiotu funkcjonującego w obrocie gospodarczym. W szczególności pracownik nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka, które podejmuje pracodawca.
Podsumowując – to pracodawca musi Pani wykazać, że ze swej winy naraziła Pani pracodawcę na szkodę i jeśli zdoła to wykazać, to być może będzie Pani musiała zapłacić odszkodowanie obejmujące rzeczywistą stratę oraz pokryć nieosiągnięte korzyści, które firma mogłaby uzyskać, gdyby Pani nie wyrządziła szkody.
Jeśli okaże się, że szkoda powstała z winy nieumyślnej to odpowiadać Pani będzie jedynie do wysokości wyrządzonej szkody. Odszkodowanie nie może jednak przewyższać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Joanna, pracownica działu obsługi klientów w banku, przyjęła dużą wpłatę gotówkową od klienta, nie sprawdzając zgodności numeru rachunku z danymi w systemie. Wpłata trafiła na konto osoby o podobnym nazwisku. Bank zdołał odzyskać większość środków, ale część kwoty została wypłacona. Pracodawca zażądał od Joanny pokrycia części szkody, uznając, że nie dopełniła swoich obowiązków z należytą starannością.
Marek pracował przy obsłudze czeków podróżnych. W pośpiechu nie zauważył, że jeden z dokumentów nosił wyraźne ślady podrobienia – brak hologramu i nieregularna czcionka. Klient otrzymał gotówkę, a centrala banku po weryfikacji zakwalifikowała czek jako fałszywy. Marek odpowiadał jedynie do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, ponieważ wykazano winę nieumyślną.
Aneta, kierowniczka oddziału, podpisała umowę kredytową z klientem, który nie przedstawił wymaganych zaświadczeń o dochodach. Dokumenty zostały uzupełnione później, lecz bank uznał, że doszło do naruszenia procedur. Klient przestał spłacać raty. Choć Aneta działała w dobrej wierze, pracodawca skierował sprawę do sądu, wskazując na jej odpowiedzialność za szkodę powstałą wskutek złamania obowiązujących zasad.
Odpowiedzialność finansowa pracownika banku to kwestia, która zależy od wielu czynników – przede wszystkim od stopnia winy oraz przestrzegania obowiązujących procedur. Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za każdą szkodę – jeśli dołożył należytej staranności, jego działania mogą mieścić się w granicach ryzyka gospodarczego pracodawcy. Kluczowe znaczenie ma to, czy szkoda powstała z winy umyślnej czy nieumyślnej, ponieważ od tego zależy zakres odpowiedzialności i ewentualne odszkodowanie. W każdym przypadku to pracodawca musi wykazać winę pracownika oraz związek między jego działaniem a powstałą szkodą.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące swojej odpowiedzialności finansowej jako pracownika lub chcesz skonsultować konkretną sytuację związaną z wykonywaniem obowiązków służbowych, skorzystaj z naszej porady prawnej online. Nasi prawnicy szybko i jasno wyjaśnią Twoje prawa oraz pomogą ocenić ryzyko odpowiedzialności. Wystarczy opisać problem, a my przygotujemy rzetelną i dostosowaną do Twojej sytuacji odpowiedź.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy