• Autor: Marta Handzlik
Kiedy starać się o przyznanie choroby zawodowej nauczyciela – przed odejściem na emeryturę czy na emeryturze?
Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że definicję choroby zawodowej ustawodawca zawarł w art. 235 K.p. Zgodnie z tym przepisem, chorobą zawodową jest choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, o ile w następstwie oceny warunków pracy można bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.
W omawianym kontekście istotne znaczenie ma nie tylko powyższa definicja, ale także treść art. 235 K.p., z którego jasno wynika, że rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić zarówno w okresie zatrudnienia w narażeniu zawodowym (pracownik), jak również po zakończeniu pracy na stanowisku, na którym to narażenie występowało (były pracownik). Jedynym warunkiem jest tu wystąpienie udokumentowanych objawów choroby w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.
Decydujący dla rozpoznania choroby zawodowej po zakończeniu zatrudnienia jest zatem okres, w którym wystąpiły objawy chorobowe. Okres ten podlega zróżnicowaniu w zależności od przypadłości, na którą zapadł ekspracownik. Ile wynosi on dla poszczególnych schorzeń można dowiedzieć się z załącznika do rozporządzenia RM z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105, poz. 869).
Zobacz też: Choroba zawodowa nauczycieli
Z całą pewnością można zatem stwierdzić, że uzyskanie uprawnień emerytalnych oraz zakończenie pracy w narażeniu zawodowym nie wyłącza możliwości rozpoznania u byłego pracownika choroby zawodowej. Wszystko zależy jednak od łącznego spełnienia następujących przesłanek:
– dane schorzenie ujęte jest w wykazie chorób zawodowych,
– można bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić, że jest ono następstwem narażenia zawodowego,
– udokumentowane objawy chorobowe wystąpiły w okresie, w którym ich pojawienie się upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.
Emeryt uprawniony również do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego w związku ze stwierdzeniem choroby zawodowej ma prawo do emerytury powiększonej dodatkowo o połowę renty albo do renty powiększonej o połowę emerytury.
Osoba niezdolna do pracy z powodu choroby zawodowej może uzyskać prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy związanej z chorobą zawodową z ubezpieczenia wypadkowego. A według art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.) osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury wypłaca się, zależnie od jej wyboru:
– przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo
– emeryturę powiększoną o połowę renty.
Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się m.in. właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu granicznemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 20 ust. 2 ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 z późn. zm.), właściwemu komendantowi wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej lub właściwemu inspektorowi wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej, zwanym dalej w znowelizowanym rozporządzeniu właściwym państwowym inspektorem sanitarnym (zmieniony § 3 ust. 1 pkt 1 znowelizowanego rozporządzenia).
Ich właściwość ustala się wg:
– miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika,
– krajowej siedziby pracodawcy, gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.
Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania wydaje lekarz orzekający w zakresie chorób zawodowych. Robi to na podstawie:
– wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych,
– dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika,
– dokumentacji przebiegu zatrudnienia,
– oceny narażenia zawodowego.
I tak, jeżeli informacje zawarte we wspomnianych wynikach, dokumentacji i ocenie nie wystarczą do wydania orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania, lekarz orzekający w zakresie chorób zawodowych wystąpi o ich uzupełnienie do:
– właściwego państwowego inspektora sanitarnego – w zakresie oceny narażenia zawodowego, zwłaszcza na podstawie dokumentacji archiwalnej i informacji udostępnianej na jego wniosek przez odpowiednie jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz służby medycyny pracy w odniesieniu do firm, które uległy likwidacji (zmieniony § 6 ust. 5 pkt 4 znowelizowanego rozporządzenia),
– pracownika lub byłego pracownika – w zakresie uzupełnienia wywiadu zawodowego,
– przeprowadzonego przez lekarza wykonującego zawód w ramach wykonywania działalności leczniczej lub zatrudnionego w podmiocie leczniczym bądź właściwego państwowego inspektora sanitarnego wydającego skierowanie na badanie w związku z podejrzeniem choroby zawodowej (zmieniony § 6 ust. 5 pkt 5 znowelizowanego rozporządzenia).
Podsumowując – nie ma przeszkód, aby starała się Pani o orzeczenie choroby zawodowej już po przejściu na emeryturę, jednak musi Pani udowodnić, że leczenie i jakiekolwiek oznaki choroby wystąpiły jeszcze w czasie świadczenia przez Panią pracy.
Maria przez ponad trzydzieści lat uczyła wychowania przedszkolnego. Często wracała do domu z bólem gardła i migrenami, które z czasem przerodziły się w przewlekłe problemy z głosem. Po dwóch latach od przejścia na emeryturę lekarz specjalista stwierdził u niej guzy fałdów głosowych – chorobę uznaną za zawodową. Dzięki dokumentacji z okresu zatrudnienia i opinii laryngologa udało się potwierdzić, że objawy zaczęły się jeszcze w czasie aktywności zawodowej.
Tomasz był nauczycielem chemii w liceum. Przez lata miał kontakt z odczynnikami i pracował w źle wentylowanym laboratorium. Choć czuł się coraz gorzej, do lekarza zgłosił się dopiero na kilka miesięcy przed odejściem na emeryturę. Diagnoza: astma zawodowa. Odpowiednio wcześnie złożona dokumentacja i konsultacja z inspektorem sanitarnym pozwoliły na uznanie schorzenia jako choroby zawodowej jeszcze przed zakończeniem pracy.
Barbara przez większość kariery pracowała jako nauczycielka muzyki. Cierpiała na przewlekły szum w uszach i pogarszający się słuch, ale dopiero po odejściu na emeryturę postanowiła zbadać sprawę dokładniej. Specjalista wykazał trwały ubytek słuchu wywołany wieloletnią pracą w hałaśliwych warunkach. Dzięki dokumentom z poradni medycyny pracy i ocenie narażenia zawodowego udało się uzyskać orzeczenie choroby zawodowej już po zakończeniu zatrudnienia.
Uzyskanie orzeczenia o chorobie zawodowej przez nauczyciela jest możliwe zarówno w trakcie pracy, jak i po przejściu na emeryturę, o ile spełnione zostaną określone warunki – przede wszystkim udokumentowanie objawów choroby w odpowiednim czasie oraz wykazanie związku przyczynowego z narażeniem zawodowym. Samo zakończenie pracy nie przekreśla prawa do rozpoznania choroby zawodowej ani do świadczeń z tym związanych. Warto jednak zadbać o zebranie niezbędnej dokumentacji już na etapie podejrzeń i pierwszych objawów, by ułatwić późniejszą procedurę orzeczniczą.
Jeśli masz wątpliwości, czy Twoje schorzenie może zostać uznane za chorobę zawodową, chcesz wiedzieć, jakie dokumenty zebrać lub jak wygląda cała procedura – skorzystaj z naszej pomocy prawnej online. Udzielamy szybkich i rzetelnych porad, pomagamy w przygotowaniu wniosków i kontaktach z odpowiednimi instytucjami. Niezależnie od tego, czy jesteś jeszcze aktywnym nauczycielem, czy już na emeryturze – jesteśmy tu, by Ci pomóc.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy