• Autor: Małgorzata Rybarczyk
W piątek w godzinach pracy otrzymałem informację z kadr, że powodu zwolnienia lekarskiego jednego z lekarzy mam objąć dyżur niedzielny. Ponieważ również byłem chory, dostarczyłem zwolnienie lekarskie na ten okres i nie stawiłem się na dyżur. Czy jest jakaś podstawa prawna, według której jestem zobowiązany (będąc na zwolnieniu lekarskim) do przedstawienia dyrekcji zastępstwa lekarza na dyżur?
Sytuacja przez Pana opisywana ma dwie możliwe wersje odpowiedzi.
Po pierwsze. W sytuacji gdy jest Pan zatrudniony w ramach umowy o pracę, to zastosowanie do tej sytuacji mają przepisy Kodeksu pracy oraz rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.
Kodeks pracy w art. 100 określa podstawowe obowiązki pracownika. Zgodnie z zapisami Kodeksu pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. A także pracownik jest obowiązany w szczególności:
Co jeszcze ważniejsze, Kodeks pracy wyraźnie również stanowi, na kim ciąży obowiązek organizowania pracy zakładu. I tak zgodnie z art. 94 „pracodawca jest obowiązany w szczególności organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy oraz organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie” (art. 94 pkt 2 i 2a).
Zobacz też: Zwrot samochodu służbowego na zwolnieniu lekarskim
Rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy § 2 stanowi, iż „w razie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, pracownik jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy. Jeżeli przepisy prawa pracy obowiązujące u danego pracodawcy nie określają sposobu zawiadomienia pracodawcy o przyczynie nieobecności pracownika w pracy, zawiadomienia tego pracownik dokonuje osobiście lub przez inną osobę, telefonicznie lub za pośrednictwem innego środka łączności albo drogą pocztową, przy czym za datę zawiadomienia uważa się wtedy datę stempla pocztowego”.
Tak więc to na pracodawcy spoczywa obowiązek zapewnienia zastępstwa w przypadku Pańskiej nieobecności, Pan zaś musi jedynie powiadomić pracodawcę o nieobecności, jej przyczynie i okresie trwania.
Inaczej sytuacja zaś wygląda w przypadku, gdy jest Pan lekarzem zatrudnionym na kontrakcie.
Kontrakt lekarski jest umową cywilnoprawną nienazwaną – stosować do niej należy ogólne przepisy Kodeksu cywilnego, a także przepisy o zleceniu (art. 734–751 Kodeksu cywilnego), bowiem kontrakt lekarski powszechnie uznawany jest za umowę o świadczenie usług. Zawierane umowy pomiędzy personelem medycznym a podmiotami leczniczymi mają z reguły formę zlecenia, natomiast zagadnienia związane z podstawowymi kwestiami dotyczącymi tychże umów regulują przepisy ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. W umowie cywilnoprawnej dwa równorzędne, samodzielne i niezależne podmioty mogą swobodnie (zgodnie z zasadą swobody umów – art. 3531 Kodeksu cywilnego) ustalić swoje wzajemne obowiązki i prawa. Granice takiej umowy określają wyłącznie strony z zastrzeżeniem, iż jej zapisy muszą być zgodne z obowiązującym prawem, zasadami współżycia społecznego oraz naturą zobowiązaniowego stosunku prawnego.
Przedmiotem kontraktu lekarskiego jest profesjonalne, odpłatne świadczenie polegające na opiece i leczeniu chorych. Przez kontrakt lekarz zobowiązuje się za wynagrodzeniem do stałego wykonywania leczenia w imieniu leczniczego i na jego rzecz. Co do zasady przyjmujący zamówienie winien świadczyć usługi osobiście.
Jednakże z uwagi na to, iż to strony samodzielnie kształtują treść umowy, strony mogą ustalić szczegółowe zasady wykonywania tejże pracy, jaki regulować sytuacje wyjątkowe. Zazwyczaj kontrakty lekarskie zawierają zapisy dotyczące nieobecności lekarza w „pracy”.
Typowym zapis wygląda w taki sposób „W razie niemożności stawienia się do Udzielającego Zamówienie w dniu wynikającym z ułożonego wcześniej rozkładu dyżurów Przyjmujący Zamówienie zobowiązany jest do zapewnienia zastępstwa przez innego lekarza uprawnionego do udzielania świadczeń w ramach umowy z Udzielającym Zamówienia, po poinformowaniu osoby wyznaczonej przez Udzielającego Zamówienie i uzyskaniu jej zgody, przy czym odmowa akceptacji przedstawionego zastępcy posiadającego odpowiednie kwalifikacje może nastąpić tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, które Udzielający Zamówienia zobowiązany jest przedstawić Przyjmującemu Zamówienie. Przypadek gdy możliwość wykonania umowy przez zastępcę wynika z zawartej umowy jest oczywisty. Jeżeli strony zawarły takie postanowienia powinny także doprecyzować warunki takiego zastępstwa”.
Jeżeli więc jest Pan zatrudniony w oparciu o kontrakt lub inaczej nazwana umowę cywilnoprawną, niebędącą umową o pracę, to musi się Pan zapoznać z jej zapisami i sprawdzić, jak zostały przez Państwa ustalone zasady informowania o nieobecności oraz kwestie dotyczące zapewnienia zastępstwa w przypadku niemożności świadczenia usług przez Pana. Proszę zweryfikować, czy umowa nie zawiera dodatkowych zapisów dotyczących ewentualnej odpowiedzialności finansowej z tytułu nieobecności w pracy która skutkuje koniecznością zapewnienia zastępstwa. To zapisy umowy–kontraktu będą wskazywać, czy ma Pan faktycznie obowiązek samodzielnego zapewnienia zastępstwa na dyżur.
Przykład 1: Lekarz na etacie w szpitalu powiatowym
Dr Kowalski, zatrudniony na umowę o pracę w szpitalu powiatowym, miał zaplanowany dyżur w sobotę. W piątek rano poczuł się źle i udał się do lekarza, który wystawił mu zwolnienie lekarskie na kilka dni, obejmujące również sobotni dyżur. Dr Kowalski niezwłocznie poinformował o swojej sytuacji przełożonego, wysyłając mu skan zwolnienia lekarskiego. Dyrekcja szpitala, zgodnie z Kodeksem pracy, była odpowiedzialna za zorganizowanie zastępstwa za dr. Kowalskiego. W tym przypadku, dyrektor oddziału skontaktował się z innym lekarzem z oddziału, który zgodził się przejąć dyżur. Dr Kowalski nie miał obowiązku poszukiwania zastępstwa.
Lekarz na kontrakcie w prywatnej klinice
Dr Nowak, specjalista chirurgii, zawarł kontrakt z prywatną kliniką, w którym zobowiązywał się do pełnienia dyżurów w wyznaczone dni. W umowie znajdował się zapis, że w przypadku niemożności stawienia się na dyżur, dr Nowak zobowiązany jest do znalezienia zastępstwa, akceptowanego przez dyrekcję kliniki. Na dwa dni przed planowanym dyżurem, dr Nowak uległ wypadkowi i otrzymał zwolnienie lekarskie. Zgodnie z umową, skontaktował się z innym lekarzem z uprawnieniami do wykonywania podobnych zabiegów i poinformował o tym dyrekcję kliniki. Dyrekcja zaakceptowała zaproponowane zastępstwo.
Lekarz rezydent na umowie o pracę w szpitalu klinicznym
Młody lekarz rezydent, pan Wiśniewski, zatrudniony na umowę o pracę w szpitalu klinicznym, miał zaplanowany dyżur nocny. Niestety, dzień wcześniej zachorował i otrzymał zwolnienie lekarskie. Zgodnie z procedurami szpitala, poinformował o swojej nieobecności starszego lekarza dyżurnego oraz oddziałową. W tym przypadku, ze względu na specyfikę pracy rezydenta (nadzór starszego lekarza), nie było konieczności formalnego wyznaczania zastępstwa w takim samym stopniu, jak w przypadku samodzielnego dyżuru specjalisty. Obowiązki pana Wiśniewskiego zostały rozdzielone pomiędzy pozostałych lekarzy dyżurujących pod nadzorem lekarza specjalisty.
W przypadku umowy o pracę, obowiązek zorganizowania zastępstwa za pracownika na zwolnieniu lekarskim spoczywa na pracodawcy, a pracownik ma jedynie obowiązek poinformować o swojej nieobecności. Inaczej jest w przypadku umów cywilnoprawnych, takich jak kontrakty, gdzie treść umowy decyduje o obowiązkach stron, w tym o ewentualnym obowiązku znalezienia zastępstwa przez osobę świadczącą usługi. Należy więc dokładnie analizować zapisy umowy, aby uniknąć nieporozumień i sporów.
Potrzebujesz porady prawnej bez wychodzenia z domu? Oferujemy profesjonalne konsultacje prawne online, dostosowane do Twoich indywidualnych potrzeb. Nasi doświadczeni prawnicy specjalizują się w różnych dziedzinach prawa, zapewniając kompleksową i rzetelną pomoc.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Małgorzata Rybarczyk
Radca prawny.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
