• Autor: Marta Handzlik
Pracuję normalnie 5 dni w tygodniu. Czy pracodawca może zmusić mnie do dodatkowej pracy w soboty lub niedziele przez okres 6 miesięcy?
Odpowiadając na Pana pytanie uprzejmie informuję, że zarówno za pracę w sobotę, która jest dniem wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, jak i za pracę w niedzielę należy skompensować całym dniem wolnym, niezależnie od liczby przepracowanych godzin nadliczbowych. Jeśli jednak praca w dni wolne przekracza 8 godzin, to dodatkowo – oprócz dnia wolnego – pracodawca musi zrekompensować nadgodziny. Ta dodatkowa rekompensata może mieć formę pieniężną (wynagrodzenie wraz z dodatkiem) lub formę czasu wolnego (na wniosek pracownika w proporcji 1:1, a bez wniosku 1:1,5).
Czas pracy pracownika zgodnie z Kodeksem pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 Kodeksu pracy).
Wątpliwości może budzić słowo „przeciętnie”, pracodawca bowiem ma prawo w taki sposób ustalać rozkład czasu pracy, aby w razie konieczności praca odbywała się w niektórych tygodniach przez 6 dni. Pracodawca jest w takiej sytuacji zobowiązany odpowiednio zmniejszyć liczbę dni pracy w pozostałych tygodniach okresu rozliczeniowego, co oznacza, że w całym okresie rozliczeniowym pracownik powinien otrzymać odpowiednią liczbę dni wolnych, wynikających z zasady przeciętnie pięciodniowego dnia pracy.
Zobacz też: 7-dniowy tydzień pracy
Pracodawca powinien więc za pracę w sobotę udzielić Panu innego wolnego dnia.
Ponadto zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca powinien zapewnić pracownikowi w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 133 Kodeksu pracy).
System pracy, opisany w pytaniu, jest niedopuszczalny, narusza bowiem zasadę pięciodniowego tygodnia pracy. Sporządzanie rozkładu czasu pracy na większą liczbę dni w przyjętym okresie rozliczeniowym, niż wynikałoby to z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, stanowi wykroczenie polegające na naruszeniu przepisów o czasie pracy i zgodnie z art. 281 Kodeksu pracy podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Za pracę w dniu wolnym od pracy z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy pracodawca ma obowiązek udzielić innego dnia wolnego. Obowiązek udzielenia dnia wolnego w tym przypadku wygląda inaczej niż przy rekompensacie za pracę w niedziele i święta, gdzie możliwa jest wypłata dodatku do wynagrodzenia zamiast udzielenia dnia wolnego.
Kodeks pracy w art. 151 K.p. dopuszcza pracę w dniu wolnym dla pracownika, jeżeli wystąpią przesłanki uzasadniające wydanie przez pracodawcę polecenia pracy w godzinach nadliczbowych, czyli w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, lub w sytuacji, gdy występują szczególne potrzeby pracodawcy.
Podsumowując – pracodawca, w przypadku zaistnienia szczególnych potrzeb, może nakazać Panu pracę w sobotę lub niedzielę.
Przeczytaj też: Praca w soboty i niedziele
Anna – pracowniczka działu księgowości
Anna pracuje od poniedziałku do piątku w dziale księgowości. Na początku roku jej szefowa poinformowała, że przez trzy miesiące będzie musiała pracować także w niektóre soboty ze względu na zamknięcie roku podatkowego. Mimo początkowego sprzeciwu, Anna zgodziła się, ponieważ obiecano jej dni wolne w inne tygodnie. Po czasie zauważyła jednak, że nie zawsze je otrzymuje i skonsultowała się z działem HR, który przypomniał kierownictwu o obowiązku rekompensaty dniem wolnym.
Marek – pracownik magazynu
Marek został wezwany w niedzielę do pracy z powodu awarii systemu w magazynie. Choć niedziela była dla niego dniem wolnym, nie odmówił, ponieważ sytuacja wymagała natychmiastowej reakcji. Po wszystkim pracodawca zapewnił mu wolny poniedziałek i dodatkowy dodatek do wynagrodzenia za nadgodziny, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.
Justyna – pracowniczka biurowa w firmie IT
Justyna zauważyła, że od kilku miesięcy jej grafik regularnie uwzględnia soboty jako dni pracy. Zaniepokojona tym, że nikt nie daje jej w zamian innych dni wolnych, postanowiła zapytać dział kadr, czy to legalne. Okazało się, że firma łamie przepisy o przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy i po interwencji harmonogram został zmieniony.
Pracodawca może w wyjątkowych sytuacjach zobowiązać pracownika do pracy w sobotę lub niedzielę, jednak musi to być uzasadnione szczególną potrzebą firmy lub nagłą sytuacją, jak awaria czy zagrożenie. Taka praca zawsze wymaga odpowiedniej rekompensaty – dniem wolnym, a w przypadku przekroczenia norm czasu pracy również dodatkiem za nadgodziny. Regularne planowanie pracy w weekendy bez zapewnienia równoważnych dni wolnych narusza przepisy Kodeksu pracy i może skutkować sankcjami dla pracodawcy. Pracownik ma prawo domagać się przestrzegania zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące legalności poleceń służbowych, czasu pracy czy przysługujących Ci praw, skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online. Szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu możesz skonsultować swoją sytuację z doświadczonym prawnikiem, który wyjaśni Ci przepisy i pomoże znaleźć najlepsze rozwiązanie.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy