Odprawa emerytalna dla nauczyciela
• Autor: Marta Handzlik
Nieraz nauczyciele stają przed trudnym wyborem: przejście w stan nieczynny lub przyjęcie odprawy emerytalnej. Artykuł ten sprawdza możliwości, jakie Karta Nauczyciela oferuje pracownikom pedagogicznym w sytuacji likwidacji stanowiska pracy, wskazując na możliwości i konsekwencje obu dostępnych opcji. Taki problem ma pan Edward. Miesiąc temu ukończył 65 lat. Jest nauczycielem mianowanym z 24-letnim stażem pracy. Czas pracy zgodnie z nową ustawą wydłużył mi się o 8 miesięcy. Dyrektor proponuje mu przejście w stan nieczynny od 1 września br. z powodu mniejszej liczby uczniów. Nasz klient pyta, co zrobić, by nie stracił 6-miesięcznej odprawy emerytalnej (chodzi o 2 miesiące stanu nieczynnego). Czy są jakieś inne korzystne dla mnie rozwiązania?
Stan nieczynny albo prawo do odprawy
W przypadku wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela nauczyciel, który nie korzysta z prawa wniesienia odwołania do sądu pracy, ma prawo złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny albo prawo do odprawy.
Zgodnie z art. 20 ustawy Karta Nauczyciela „dyrektor szkoły w razie:
1) całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy;
2) częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia”.
Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych wyżej, przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych wyżej następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.
Zobacz też: Karta nauczyciela odprawa emerytalna
Odprawa związana z likwidacją stanowiska pracy
Odprawa- 6-miesięczna, o której mówi pan Edward, nie jest odprawą emerytalną, gdyż nie przechodzi on po rozwiązaniu stosunku pracy na emeryturę. Jest to odprawa związana z likwidacją stanowiska pracy. Nie ma jednak możliwości, aby obejść przepisy, które stanowią, że albo korzysta ze stanu nieczynnego (i wówczas wypowiedzenie staje się bezskuteczne), albo otrzymuje odprawę z tytułu rozwiązania stosunku pracy.
W obecnym stanie faktycznym autor pytania otrzyma de facto taką samą kwotę, ale albo wypłacaną przez 6 miesięcy stanu nieczynnego, albo wypłaconą jednorazowo w formie odprawy.
Stan nieczynny ma jednak tą zaletę, że w razie gdy pojawi się możliwość zatrudnienia pana Edwarda na cały etat, powinien zostać przywrócony do pracy. Jeśli odejdzie i otrzyma odprawę – z takiej możliwości już nie skorzysta.
Przejście na świadczenie kompensacyjne
Nasz klient może także odrzucić ofertę przyjęcia stanu nieczynnego i skorzystać z możliwości przejścia na świadczenie kompensacyjne, jeśli spełnia warunki, o których mowa niżej.
Świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:
- osiągnęli określony wiek,
- mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.), wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć,
- rozwiązali stosunek pracy.
Przy ustalaniu wymaganego do przyznania świadczenia kompensacyjnego okresu pracy nauczycielskiej nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które nauczyciel otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a także okresów:
- urlopu dla poratowania zdrowia,
- pozostawania w stanie nieczynnym,
- przebywania na urlopie udzielonym w związku z dalszym kształceniem się,
- służby wojskowej,
- urlopu wychowawczego lub urlopu bezpłatnego.
Należy podkreślić, że zarówno 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, jak również 20-letni okres pracy nauczycielskiej musi być osiągnięty najpóźniej na dzień rozwiązania stosunku pracy. Przy dokonywaniu oceny, czy stosunek pracy został rozwiązany na wniosek nauczyciela, ZUS stosuje rozstrzygnięcia obowiązujące przy ustalaniu prawa do emerytury bez względu na wiek, określonej w art. 88 ustawy Karta Nauczyciela.
Prawo do świadczenia kompensacyjnego
Prawo do świadczenia kompensacyjnego przysługuje nauczycielowi, jeżeli stosunek pracy został rozwiązany lub wygasł między innymi w przypadku, gdy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w razie:
- całkowitej likwidacji szkoły,
- częściowej likwidacji szkoły lub w razie zmian organizacyjnych powodujący zmniejszenie liczby oddziałów w szkole.
Warunkiem niezbędnym do uzyskania świadczenia kompensacyjnego jest, aby po rozwiązaniu stosunku pracy nauczyciel nie wykonywał żadnej pracy zarobkowej (nawet na część etatu). Ostatnim miejscem zatrudniania przed dniem zgłoszenia wniosku o świadczenie kompensacyjne musi być praca w charakterze nauczyciela. Jednocześnie nie istnieje wymóg zarejestrowania się takiej osoby jako bezrobotnej.
Zgodnie z art. 87 KN „nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, jeżeli nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28, przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy”.
Odprawa z art. 20 KN i art. 87 KN
Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.
Wynagrodzenie, o którym mowa wyżej, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Jeśli by więc pan Edward po zakończeniu stosunku pracy (bez stanu nieczynnego) przeszedł na świadczenie kompensacyjne (oczywiście jeśli spełnia warunki do otrzymania świadczenia), to wówczas otrzyma 6-miesięczną odprawę z art. 20 KN plus 2-miesięczną odprawę z tytułu art. 87 KN.
Przykłady
Pan Jacek, nauczyciel matematyki
Po 15 latach pracy w gimnazjum pan Jacek otrzymał informację o częściowej likwidacji szkoły, co bezpośrednio wpłynęło na jego etat. Zdecydował się na przejście w stan nieczynny, mając nadzieję na ponowne zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin, gdy tylko pozwolą na to warunki.
Pani Ewa, nauczycielka języka angielskiego
Po ogłoszeniu zmniejszenia liczby klas w liceum, w którym pracowała, pani Ewa stanęła przed wyborem: stan nieczynny czy odprawa. Wybrała odprawę, motywowana osobistymi planami rozwoju zawodowego poza sektorem edukacji. Środki z odprawy zainwestowała w kursy kwalifikacyjne, otwierając sobie drogę do nowej kariery.
Pan Robert, nauczyciel w-f
W obliczu zmian organizacyjnych w swojej szkole pan Robert spełniał warunki do przejścia na świadczenie kompensacyjne. Zdecydował się na tę opcję, kierując się perspektywą stabilności finansowej i możliwością skupienia się na przygotowaniu do emerytury. Wybór ten umożliwił mu spokojne zakończenie zawodowej drogi z poczuciem bezpieczeństwa finansowego.
Podsumowanie
Artykuł przedstawia kluczowe informacje dotyczące opcji dostępnych dla nauczycieli w sytuacji likwidacji stanowiska pracy, jakie oferuje Karta Nauczyciela. Przejście w stan nieczynny oraz przyjęcie odprawy to decyzje, które niosą za sobą ważne konsekwencje, zarówno w aspekcie zawodowym, jak i finansowym.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy w zrozumieniu Twoich praw jako nauczyciel w sytuacji likwidacji stanowiska pracy? Skorzystaj z naszej oferty porad i profesjonalnego wsparcia w przygotowaniu pism. Zapewniamy indywidualne podejście i skuteczne rozwiązania dostosowane do Twojej sytuacji. Opisz ją w formularzu dostępnym poniżej.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
2. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. 1982 nr 3 poz. 19
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
