• Autor: Marta Handzlik
Zatrudniam dwóch pracowników na umowę o pracę, którzy pracują w systemie równoważnego czasu pracy z przedłużonym dobowym wymiarem do 12 godzin (obsługują piec centralnego ogrzewania). Proszę o podanie przepisów prawidłowego planowania pracy tym pracownikom. Jak należy rozliczać dni świąteczne takich pracowników i nadgodziny?
Równoważny czas pracy polega na wydłużaniu czasu pracy w danym dniu czy tygodniu na rzecz skrócenia czasu pracy w innym dniu lub tygodniu albo udzieleniu dni wolnych od pracy. System równoważy czas pracy tak, aby w okresie rozliczeniowym jego dopuszczalny wymiar nie był przekroczony.
System równoważnego czasu pracy jest określony w art. 135 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), który stanowi, że jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
Istotą równoważnego systemu czasu pracy będzie zatem przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy – maksymalnie do 12 godzin na dobę. Jest to jednak przedłużenie kosztem skróconego lub wolnego dnia pracy w innym dniu.
Rozliczając pracę nadliczbową, należy zawsze odróżnić nadgodziny dobowe od średniotygodniowych. Wynika to z art. 1511 § 1 i 2 K.p., który przewiduje zróżnicowaną wysokość dodatku za poszczególne rodzaje nadgodzin.
Co do zasady, nadgodziny dobowe wynagradzane są dodatkiem w wysokości 50% wynagrodzenia. Chyba że przypadają w porze nocnej, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, albo w dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy – wówczas przysługuje 100-procentowy dodatek. Natomiast za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym przysługuje zawsze dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia.
Aby zmniejszyć liczbę nadgodzin można w niektóre dni zobowiązać pracowników do pracy w niższej liczbie godzin, tak aby tygodniowa i miesięczne norma czasu pracy nie zostały przekroczone.
Naruszenie zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w przypadku stosowania systemu równoważnego w praktyce występuje sporadycznie, gdyż przedłużony wymiar dobowy w większości przypadków jest bilansowany większą ilością dni wolnych od pracy. Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 147 K.p. w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracownikom zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie.
Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy.
Zasada korzystania raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy nie dotyczy pracownika zatrudnionego w weekendowym systemie czasu pracy. Ponadto pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:
Michał i jego grafik zmianowy przy kotłowni
Michał pracuje w systemie równoważnym jako palacz w kotłowni. Pracuje po 12 godzin dziennie przez trzy dni, a potem ma dwa dni wolne. W tygodniu świątecznym, kiedy wypada wolne ustawowo, jego grafik dostosowywany jest tak, aby nie przekraczał normy tygodniowej. W święta, gdy musi przyjść do pracy, otrzymuje dzień wolny w innym terminie. Dzięki temu jego czas pracy pozostaje zgodny z przepisami.
Zmiana na szybko – przypadek Adama
Adam miał zaplanowany dzień wolny w czwartek, ale z powodu awarii musiał przyjść do pracy. Pracodawca w zamian wyznaczył mu dzień wolny w kolejnym tygodniu. Jego 12-godzinny dzień pracy w czwartek był więc zrównoważony, a nadgodziny nie powstały. Rozliczenie zostało przeprowadzone zgodnie z zasadami systemu równoważnego.
Święta Bożego Narodzenia i grafik Ani
Ania pełniła dyżur 25 grudnia, mimo że to dzień ustawowo wolny. Ponieważ święto to nie było dla niej dniem planowanej pracy, otrzymała 100% dodatek za każdą przepracowaną godzinę. Pracodawca dodatkowo przyznał jej dzień wolny w styczniu, żeby rozliczyć system zgodnie z Kodeksem pracy.
System równoważnego czasu pracy pozwala na elastyczne planowanie zmian przy zachowaniu obowiązujących norm czasu pracy. Kluczowe jest jednak prawidłowe rozliczanie nadgodzin oraz zapewnienie odpowiedniej liczby dni wolnych, zwłaszcza w okresach świątecznych. Pracodawca musi dbać o to, by każdy dzień pracy powyżej normy był rekompensowany krótszym dniem lub dniem wolnym, a wszelkie odstępstwa były zgodne z przepisami Kodeksu pracy. Dobrze zaplanowany grafik nie tylko zabezpiecza interesy firmy, ale też zapewnia pracownikom poczucie sprawiedliwego traktowania.
Potrzebujesz pomocy w prawidłowym planowaniu czasu pracy lub rozliczaniu nadgodzin? Skontaktuj się z nami – oferujemy profesjonalne porady prawne z zakresu prawa pracy, dostosowane do potrzeb Twojej firmy. Pomożemy przygotować zgodne z przepisami grafiki, rozliczyć święta i doradzimy, jak uniknąć błędów, które mogą prowadzić do sporów z pracownikami.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy