• Autor: Adam Dąbrowski
Jaka jest relacja miedzy odpoczynkiem tygodniowym a urlopem wypoczynkowym? Czy urlop wypoczynkowy pracownika może zastąpić odpoczynek tygodniowy? W Rzeczpospolitej z dnia 8.03.2004 r. stwierdzono, że urlop wypoczynkowy udzielany z końcem danego tygodnia, rozumianego jako siedem kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego – nie trzeba poprzedzać okresem 35 godzinnego odpoczynku dobowego. Czy taki sposób postępowania jest prawidłowy?
Problem ten może zasadniczo dotyczyć pracowników pracujących w równoważnych normach czasu pracy, gdyż pracujący np. po 8 godzin od poniedziałku do piątku, i biorący następnie urlop wypoczynkowy, rzecz jasna sobotę i niedzielę mają wolną od pracy, co spełnia obowiązek zapewnienia odpoczynku tygodniowego, o którym mowa w art. 133 K.p.
Zważywszy, że od 1 stycznia 2004 r., w myśl art. 1542 § 1 K.p. urlopu udziela się w dni, które dla pracownika są dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, poprawnie postępując w przypadku zatrudnienia w równoważnych normach czasu pracy, najpierw trzeba sporządzić właściwy rozkład czasu pracy pracownika, a następnie na tle tego rozkładu zaznaczyć dni udzielonego urlopu wypoczynkowego.
Nie jest, wobec tego w żadnym przypadku dopuszczalne pominięcie należnego pracownikowi odpoczynku tygodniowego, gdyż tym samym harmonogram czasu pracy byłby sporządzony z naruszeniem przepisów o czasie pracy.
Wyjaśnienia w „Rzeczpospolitej” wskazują, że urlop wypoczynkowy i tygodniowy odpoczynek realizują tę samą funkcję prawa do wypoczynku i dlatego rzekomo jedno uprawnienie zastępuje drugie. Jest to wykładnia nie oparta na żadnym przepisie prawnym i z gruntu fałszywa.
Prawo do odpoczynku tygodniowego wynika z art. 133 K.p. natomiast prawo do urlopu z przepisów działu siódmego kodeksu, mamy tu zatem do czynienia z dwoma odrębnymi tytułami prawnymi. Ustawodawca ani w przepisach o czasie pracy ani w przepisach urlopowych nie przewidział żadnych rozwiązań wskazujących na konsumowanie odpoczynku tygodniowego przez urlop wypoczynkowy.
Niezależnie od tego, dodatkowo trzeba wskazać, że pozbawianie pracownika wypoczynku tygodniowego prowadziłoby w efekcie do niedopuszczalnego różnicowania sytuacji prawnej pracowników, w tym również pracowników zatrudnionych w równoważnych normach czasu pracy. W zależności bowiem od układu harmonogramu czasu pracy i dni udzielanego urlopu, w niektórych przypadkach pracownik byłby pozbawiony odpoczynku tygodniowego a w innych przypadkach musiałby z tego odpoczynku korzystać.
Takie różnicowanie jest absolutnie wykluczone w świetle wprowadzonej z dniem 1 stycznia 2004 r. zasady równego traktowania w zatrudnieniu (art. 183a § 1 K.p.). Przestrzegam wobec tego pracodawców przed pozbawianiem pracowników prawa do odpoczynku tygodniowego, gdyż takie postępowanie prowadzić będzie wprost do wyczerpania znamion wykroczenia z art. 281 pkt 5 K.p. zagrożonego karą grzywny do 5.000,- złotych.
Pracownik na urlopie w dniach roboczych
Jan pracuje w systemie równoważnym, pracując w poniedziałki, środy i piątki po 12 godzin. W pozostałe dni tygodnia ma wolne, aby zrekompensować dłuższe godziny pracy. Jan planuje urlop wypoczynkowy na piątek. Jego pracodawca nie uwzględnił jednak konieczności zapewnienia 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, licząc, że urlop w piątek zastąpi weekendowy odpoczynek. Taki sposób postępowania narusza przepisy, gdyż prawo do tygodniowego odpoczynku powinno być zagwarantowane niezależnie od urlopu.
Dni urlopu jako dni robocze
Anna pracuje w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku po 8 godzin. Zgodnie z harmonogramem bierze 5 dni urlopu wypoczynkowego od poniedziałku do piątku. Jej sobota i niedziela są zgodnie z harmonogramem dniami wolnymi od pracy, co zapewnia jej tygodniowy odpoczynek. W tym przypadku harmonogram pracy i dni urlopu zostały zgodnie zaplanowane, spełniając wymagania dotyczące odpoczynku tygodniowego.
Brak odpoczynku w równoważnym systemie czasu pracy
Kasia, zatrudniona w równoważnym systemie pracy, pracuje po 10 godzin od wtorku do czwartku, a resztę tygodnia ma wolną. Pracodawca planuje jej urlop wypoczynkowy na poniedziałek, co w praktyce oznacza, że Kasia nie uzyska należnego odpoczynku tygodniowego w wymiarze 35 godzin. Taka sytuacja narusza przepisy Kodeksu pracy, które jasno wskazują, że tygodniowy odpoczynek musi być zapewniony niezależnie od urlopu.
Urlop wypoczynkowy i odpoczynek tygodniowy to dwa odrębne uprawnienia pracownika, wynikające z różnych przepisów Kodeksu pracy. Urlop wypoczynkowy nie może zastępować odpoczynku tygodniowego, ponieważ każde z tych praw realizuje inną funkcję – urlop służy dłuższemu wypoczynkowi i regeneracji sił, natomiast odpoczynek tygodniowy zapewnia regularną przerwę od pracy w cyklu tygodniowym. Pracodawcy muszą szczególnie dbać o właściwe planowanie harmonogramów pracy i udzielania urlopów, aby spełnić wymóg 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku. Nieprzestrzeganie tych zasad prowadzi nie tylko do naruszenia praw pracowników, ale również może skutkować odpowiedzialnością karną dla pracodawcy.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Adam Dąbrowski
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
