Kodeks pracy a Kodeks cywilny
• Autor: Adam Dąbrowski
Jaki jest stosunek Kodeksu cywilnego do Kodeksu pracy? Czy w tym przypadku możemy mówić, że K.c. jest przepisem szczególnym, czy przepisem odrębnym w stosunku do Kodeksu pracy?
Stosowanie Kodeksu cywilnego w stosunkach pracy
Relacja Kodeksu pracy do Kodeksu cywilnego nie rządzi się typową zasadą charakterystyczną dla przepisu szczególnego lub przepisu odrębnego. Relację tę ustawodawca sprecyzował w sposób złożony w art. 300 K.p.
Zgodnie z tym przepisem, w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.
Pozornie można zatem powiedzieć, że Kodeks cywilny w stosunku do Kodeksu pracy pozostaje w relacji przepis szczególny – przepis ogólny. Jednakże ustawodawca w art. 300 K.p. zawarł szczegółowe warunki sięgania do postanowień K.c. w stosunkach pracy.
Może to mieć miejsce pod następującymi warunkami spełnionymi łącznie:
- sprawa nie jest uregulowana w przepisach prawa pracy a zatem nie jest uregulowana ani w Kodeksie pracy ani w innych pozakodeksowych przepisach prawa pracy,
- przepisy Kodeksu cywilnego należy stosować odpowiednio a nie wprost, co oznacza odpowiednie ich zmodyfikowanie do przypadków nie regulowanych prawem pracy, z uwzględnieniem istoty tej oddzielnej gałęzi prawa,
- konkretne rozwiązania Kodeksu cywilnego, które chcemy zastosować nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy, co oznacza konieczność zbadania zgodności z zasadami konstytucyjnymi, z podstawowymi zasadami Kodeksu pracy zawartymi w rozdziale II i IIa działu pierwszego K.p., oraz z pozostałymi zasadami prawa pracy wynikającymi z konstrukcji innych uregulowań Kodeksu pracy np. z zasadą ryzyka podmiotu zatrudniającego, która wynika w szczególności z art.81, art. 117 par. 2 i art. 2371 par. 2 K.p.
Zastosowanie przepisów księgi pierwszej Kodeksu cywilnego w stosunkach pracy
Prawo pracy wywodzi się z prawa cywilnego, toteż Kodeks pracy nie reguluje wszystkich niezbędnych instytucji do samoistnego funkcjonowania tej gałęzi prawa. Z tego względu istnieje potrzeba korzystania z wielu przepisów Kodeksu cywilnego.
Choć odesłanie, zawarte w art. 300 K.p. ma charakter ogólny, to jednak zastosowanie poszczególnej instytucji Kodeksu cywilnego w stosunkach pracy musi być poprzedzone analizą pod kątem obowiązujących zasad prawa pracy.
W znacznej części znajdują w stosunkach pracy zastosowanie przepisy księgi pierwszej Kodeksu cywilnego, zwłaszcza w zakresie pojęcia osób fizycznych i prawnych, czynności prawnych, w tym wad oświadczeń woli, przedstawicielstwa, czy sposobu liczenia terminów.
Stosowanie przez pracodawców rozwiązań prawa cywilnego
Pracodawcy, niestety, bardzo często niepoprawnie sięgają do niektórych rozwiązań prawa cywilnego. Na przykład, stosują potrącenie przewidziane w art. 498 i art. 499 K.c.
Pracodawca z wynagrodzenia za pracę potrąca pracownikowi swoją należność np. związaną z odpowiedzialnością materialną pracownika, stosując właśnie instytucję potrącenia.
Tymczasem taki sposób postępowania jest niedopuszczalny, ponieważ w prawie pracy obowiązuje zasada (art. 91 K.p.) pisemnego wyrażania przez pracownika zgody na potrącenie jakiejkolwiek kwoty z wynagrodzenia za pracę, poza przypadkami wyraźnie określonymi w art. 87 § 1 i § 7 K.p.
Opisany sposób postępowania pracodawcy stanowi nie tylko niewłaściwe zastosowanie przez art. 300 przepisów K.c., ale także wyczerpuje znamiona wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 K.p.
Przykłady
Wady oświadczeń woli przy zawieraniu umowy o pracę
Jan Kowalski podpisał umowę o pracę na stanowisko księgowego. W trakcie rozmowy kwalifikacyjnej został jednak wprowadzony w błąd co do wysokości wynagrodzenia, które w umowie okazało się niższe niż ustalono. W tym przypadku, w myśl art. 300 K.p., możliwe jest zastosowanie przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących wad oświadczeń woli (art. 84-88 K.c.). Oznacza to, że Jan może żądać unieważnienia umowy o pracę z powodu wprowadzenia w błąd, pod warunkiem, że działanie pracodawcy było świadome i miało istotny wpływ na podjęcie decyzji o zawarciu umowy.
Potrącenie wynagrodzenia bez zgody pracownika
Anna Nowak, pracownica magazynu, przez przypadek uszkodziła sprzęt firmowy. Pracodawca postanowił potrącić z jej wynagrodzenia kwotę odpowiadającą kosztowi naprawy, opierając się na przepisach Kodeksu cywilnego (art. 498 i 499 K.c.). Anna nie wyraziła na to pisemnej zgody, co stanowi naruszenie art. 91 K.p. W świetle zasad prawa pracy takie potrącenie jest niedopuszczalne, ponieważ Kodeks pracy wymaga zgody pracownika lub podstawy prawnej wprost określonej w przepisach prawa pracy.
Zasady liczenia terminów przy wypowiedzeniu umowy o pracę
Piotr zatrudniony na umowę na czas określony otrzymał wypowiedzenie, które miało wejść w życie po dwutygodniowym okresie wypowiedzenia. Pracodawca twierdził, że okres wypowiedzenia kończy się w niedzielę. Jednak przy liczeniu terminów zgodnie z art. 300 K.p., można zastosować przepisy art. 111 K.c., które wskazują, że termin kończący się w dzień wolny od pracy ulega przedłużeniu do następnego dnia roboczego. W tym przypadku okres wypowiedzenia zakończy się w poniedziałek, co zapewnia zgodność z zasadami prawa pracy i odpowiednie zastosowanie Kodeksu cywilnego.
Podsumowanie
Podsumowując, relacja między Kodeksem cywilnym a Kodeksem pracy ma charakter uzupełniający i jest ściśle regulowana art. 300 K.p. Kodeks cywilny znajduje zastosowanie w stosunkach pracy wyłącznie w przypadkach, gdy dane kwestie nie zostały uregulowane przepisami prawa pracy, a jego normy nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy. Kluczowe znaczenie ma odpowiednie, a nie bezpośrednie stosowanie przepisów K.c., co wymaga ich dostosowania do specyfiki prawa pracy. Niewłaściwe lub zbyt mechaniczne stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego w praktyce może prowadzić do naruszenia praw pracowników i skutkować konsekwencjami prawnymi dla pracodawców.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz wątpliwości dotyczące stosowania przepisów Kodeksu pracy i Kodeksu cywilnego w swojej firmie lub w relacjach z pracodawcą, skorzystaj z naszej pomocy. Oferujemy profesjonalne porady prawne, które pomogą Ci uniknąć błędów i zadbać o zgodność z obowiązującym prawem. Doradzamy w sprawach związanych z umowami o pracę, wynagrodzeniem, odpowiedzialnością pracowniczą i innymi kwestiami prawnymi. Skontaktuj się z nami, a wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojej sytuacji!
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93\
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Adam Dąbrowski
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Czas pracy a przebieranie się i mycie po pracy, kto płaci za czas przygotowania do pracy fizycznej?
» Delegacja służbowa a rodzicielstwo, czy możesz odmówić wyjazdu, mając małe dzieci?
» Dodatek za nadgodziny, jak prawidłowo liczyć wynagrodzenie w systemie kwartalnym?
» Choroba w trakcie urlopu po wypowiedzeniu, jakie masz prawa?
» Problemy z urlopem zdrowotnym nauczyciela, jak wyjaśnić błędne obliczenia stażu pracy?
Kodeks pracy
