Jak powinien być wynagradzany lekarz za pełnione dyżury lekarskie?

Wynagrodzenie za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego

Problematykę dyżurów lekarskich reguluje ustawa o działalności leczniczej (zwana dalej „ustawą”). Zgodnie bowiem z treścią art. 95 ustawy:

„1. Pracownicy wykonujący zawód medyczny i posiadający wyższe wykształcenie, zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne mogą być zobowiązani do pełnienia w przedsiębiorstwie tego podmiotu dyżuru medycznego.

2. Dyżurem medycznym jest wykonywanie poza normalnymi godzinami pracy czynności zawodowych przez osoby, o których mowa w ust. 1, w podmiocie leczniczym wykonującym stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

3. Czas pełnienia dyżuru medycznego wlicza się do czasu pracy.

4. Praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie, w jakim będzie przekraczać 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Do pracy w ramach pełnienia dyżuru nie stosuje się przepisów art. 151 § 3, art. 1513 i art. 1514 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

5. Do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 15¹¹ § 1-3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

6. Zasad wynagradzania, o których mowa w przepisach art. 1511 § 1-3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, nie stosuje się do lekarzy stażystów, których zasady wynagradzania określają odrębne przepisy.”

Zakres podmiotowy art. 95 jest węższy niż pozostałych przepisów komentowanego działu i dotyczy wyłącznie pracowników podmiotów leczniczych wykonujących zawód medyczny i posiadających jednocześnie wykształcenie wyższe. Osobą wykonującą zawód medyczny jest osoba uprawniona na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoba legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny (zob. komentarz do art. 2 ust. 1 pkt 2). Pracownicy tacy, zgodnie z brzmieniem ust. 1 art. 95, mogą zostać przez pracodawcę zobligowani do pełnienia dyżuru medycznego.

Definicja dyżuru medycznego

Ustęp 2 zawiera definicję legalną dyżuru medycznego, którym jest wykonywanie poza normalnymi godzinami pracy czynności zawodowych przez osoby wykonujące zawód medyczny i posiadające wyższe wykształcenie w podmiocie leczniczym wykonującym stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne. Dyżur jest zatem wykonywany „poza normalnymi godzinami pracy”, nie jest więc generalnie składową systemu czasu pracy, może być planowany w zakresie przekraczającym normę tygodniową czasu pracy, ale jest jednocześnie wliczany do czasu pracy, w tym do norm określonych w art. 93.

Do pracy w ramach pełnienia dyżuru nie stosuje się art. 151 § 3, art. 151³ i art. 151⁴ K.p. Oznacza to, po pierwsze, że liczba godzin nadliczbowych przepracowanych jako dyżur medyczny może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym. Po drugie, pracownikowi, który odbywał dyżur medyczny nadliczbowo w dniu wolnym od pracy, wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, nie przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym. Nie narusza to prawa pracownika do minimalnego nieprzerwanego wypoczynku dobowego wynikającego z art. 132 K.p. oraz minimalnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego określonego normą art. 133 K.p. Pracownikowi dyżurującemu w ten sposób w niedzielę lub święto przysługuje również prawo do dnia wolnego od pracy na podstawie art. 151¹¹ K.p. Wreszcie, dyżur medyczny nie jest nigdy traktowany jak praca kadry zarządzającej w rozumieniu art. 151⁴ K.p., co oznacza między innymi, że za nadliczbowy dyżur medyczny zawsze pracownikowi przysługiwać będzie wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Przepisy o wynagrodzeniu za pełnienie dyżuru medycznego

Do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 151¹ § 1-3 K.p., co oznacza, że dyżur medyczny jest zawsze traktowany jak praca w godzinach nadliczbowych, za którą przysługuje wyższe wynagrodzenie, niezależnie od tego, czy czas dyżuru spowodował przekroczenie czasu pracy w ramach etatu, czy też nie, i niezależnie od tego, czy dyżur pracownika przekracza normalne godziny pracy w pełnym, czy niepełnym wymiarze czasu pracy. W przypadku dyżuru medycznego art. 151¹ K.p. jest podstawą do ustalenia normalnego wynagrodzenia godzinowego. Wymiar wynagrodzenia za dyżur medyczny wynosi zatem odpowiednio:

1. 200% stawki godzinowej za dyżur odbywany w nocy, niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy i w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
2. 150% stawki godzinowej za dyżur medyczny przypadający w każdym innym dniu.

Powiększone o 100% normalnej stawki godzinowej wynagrodzenie przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie jej nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku na podstawie art. 151¹ § 1 K.p. Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania „dodatkowego wynagrodzenia” obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, jeżeli zaś taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia (art. 151¹ § 3 K.p.).

Jeżeli zatem pracownik dyżurował w niedzielę lub święto i nie uzyskał w zamian dnia wolnego na podstawie art. 151¹¹ § 1 K.p., przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości 200% jego stawki godzinowej oraz dodatek do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p. za każdą godzinę pracy w niedzielę lub święto (czyli dodatkowe 100% stawki godzinowej – w sumie 300% stawki godzinowej).

Należy wskazać, iż na tle problematyki dyżurów lekarskich pojawiło się bardzo istotne orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2015 r. I PZP 4/14. W wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, iż nie ma możliwości stwierdzenia, że wyznaczenie dyżurów medycznych może doprowadzić do sytuacji wyłączenia możliwości „wykonywania pracy w pełnym wymiarze normalnego czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym”. Dopuszczalne jest bowiem dopełnienie dyżurem medycznym czasu pracy lekarza do obowiązującej go przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Nie występuje więc problem nabycia prawa do wynagrodzenia „za czas nieprzepracowany w nominalnym czasie pracy”, lecz jedynie sposobu wynagradzania za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego dopełniającego czas pracy lekarza do obowiązującej go przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy.

Sąd Najwyższy wskazał, że dotychczasowa praktyka i orzecznictwo w sprawie wynagradzania dyżurów medycznych było rozbieżne. W wyroku z 4 czerwca 2013 r. (sygn. akt I PK 293/12) Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że pracownicy wykonujący zawód medyczny mogą być zobowiązani do pełnienia dyżuru medycznego w podmiocie leczniczym, a ich wynagrodzenie za czas dyżuru medycznego powinno być ustalone na zasadach wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, niezależnie od tego czy czas dyżuru spowodował przekroczenie podstawowego wymiaru czasu pracy. Czas dyżuru medycznego jest bowiem odrębną kategorią aktywności zawodowej, dlatego musi być wynagradzany inaczej niż „normalna” praca. Natomiast w wyroku z 8 października 2013 r. (sygn. akt III PK 110/12) Sąd Najwyższy uznał, że niemożliwe jest uzyskiwanie wynagrodzenia przez lekarzy za czas niewykonywania pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, gdyż czas odpoczynku po dyżurze nie może być uznany za gotowość do wykonywania pracy w normalnych godzinach. Prawo do wynagrodzenia zależy od rzeczywistego zachowania stron stosunku pracy – w przypadku pełnienia dyżurów to nie pracodawca zmniejszył ich wynagrodzenie, lecz pracownicy sami go nie nabyli. Natomiast fikcyjna konstrukcja zaliczenia części godzin pełnionych dyżurów w miejsce nieprzepracowanej normy pracy celem uzupełnienia pełnego wymiaru czasu pracy jest nieprzydatna. Zdaniem Sądu Najwyższego podmiot leczniczy powinien płacić wynagrodzenie za faktycznie wykonaną pracę w ramach podstawowego wymiaru czasu pracy i w ramach dyżurów, bez zbędnego zaliczania na poczet podstawowego wymiaru czasu pracy.

Sąd Najwyższy w omawianej uchwale (I PZP 2/14) stwierdził, że czas pracy lekarza podzielony jest na dwie części: podstawową – czyli ustawową normę tygodniową 37 godzin i 55 minut, oraz drugą, która ją przekracza. Z uwagi na obligatoryjne okresy odpoczynku po dyżurach uniemożliwiające wypełnienie pełnej normy podstawowego wymiaru czasu pracy, w normie podstawowej mieścić się będą również godziny dyżurów medycznych. Do drugiej części będą zaliczane tylko dyżury, które łącznie z podstawowym czasem pracy przekraczają normę podstawową. Sąd stwierdził, że za część dyżuru dopełniającego ustawową liczbę godzin lekarzowi będzie przysługiwało podstawowe wynagrodzenie powiększone o dodatek w wysokości określonej przez odpowiednio stosowane przepisy art. 1511 § 1-3 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502). Natomiast godziny przepracowane poza obowiązujący czas pracy wynagradzane będą jak nadgodziny.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2013 r. sygn. akt I PK 293/12

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.