Manko na magazynie ? odpowiedzialność materialna pracownika

Kiedy pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę materialną?

Pracownik, który wyrządzi, na skutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania swoich obowiązków, szkodę pracodawcy ponosi odpowiedzialność materialną – art. 114 Kodeksu pracy. Warunkiem odpowiedzialności pracownika są:

• naruszenie obowiązków pracowniczych (bezprawność),
• wina pracownika,
• powstanie szkody pracodawcy,
• związek przyczynowy między zawinionym naruszeniem obowiązków pracowniczych a szkodą.

Bezprawność zachowania polega na niewykonywaniu lub nienależytym wykonywaniu obowiązków pracowniczych. Okolicznościami wyłączającymi bezprawność są: zgodnie z art. 117 § 2 K.p. działanie w granicach dopuszczalnego ryzyka i – zgodnie z normą art. 424 K.c. – działanie w stanie wyższej konieczności.

Wina – w postaci ujemnej oceny podmiotowej strony zachowania, odwołujemy się do art. 9 K.k.; na gruncie tej odpowiedzialności występuje:

1. wina umyślna w postaci:
   1. zamiaru bezpośredniego (dolus directus) – czyli działanie w celu wywołania określonego zamierzonego skutku i
   2. zamiaru ewentualnego (dolus eventualis) – jeżeli pracownik przewiduje ten skutek i na to się godzi.
2. wina nieumyślna występuje również w 2 postaciach:
   1. lekkomyślności – jeżeli pracownik zdaje sobie sprawę z tej szkody, która może wystąpić, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że jej uniknie, i
   2. niedbalstwo – jeżeli nie zdaje sobie sprawy, ale powinien wystąpienie tej szkody przewidzieć.

Wystąpienie szkody – rozumiane jako uszczerbek w majątku pracodawcy.

Adekwatny związek przyczynowy – art. 115 K.p. powołuje się w regulacji normę art. 361 § 1 K.c.

Ciężar wykazania tych przesłanek spoczywa na pracodawcy, natomiast pracownik może się uwolnić od tej odpowiedzialności albo ją pomniejszyć, jeżeli zgodnie z art. 117 § 1 K.p. powołuje się na przyczynienie się pracodawcy do powstania tej szkody albo przyczynienie się innej osoby.

W jakim zakresie pracownik odpowiada za niedobory towaru ujawnione w inwentaryzacji?

Zakres obowiązku naprawienia szkody wyznaczony jest przez wysokość szkody, która ustalana jest zgodnie z regułami przyjętymi w K.c., według cen rynkowych z daty ustalenia odszkodowania, art. 363 § 2 K.c. Przy czym w zależności od tego czy szkoda wystąpiła z winy umyślnej, czy nieumyślnej, zakres obowiązków jej naprawienia jest limitowany. Jeżeli szkoda nastąpiła z winy nieumyślnej – do wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia pracownika. To jest jedna granica. A druga to jest wysokość szkody do rzeczywistej straty, czyli damnum emergens, jeżeli ta rzeczywista strata przekracza 3 miesiące to pracownik odpowiada tylko do tej wysokości. Jeżeli szkoda powstała z winy umyślnej, to pracownik ponosi pełną odpowiedzialność – art. 122 K.p. Mamy pełną odpowiedzialność i to nie tylko do damnum emergens, ale również lucrum cessans, czyli szkoda w pełnej wysokości.

Pracownik może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. Taką okolicznością jest w szczególności niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających należyte zabezpieczenie powierzonego pracownikowi mienia. W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2001 r., sygn. akt I PKN 748/2000 jako niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających należyte zabezpieczenie mienia powierzonego może być zakwalifikowane podporządkowanie pracownika kierownictwu nieuczciwego lub nierzetelnego przełożonego. W świetle art. 117 § 2 K.p. pracownik nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka, ponieważ z istoty stosunku pracy wynika, że nie ponosi on ryzyka związanego z działalnością pracodawcy. Ponadto, nawet jeżeli wystąpiły przyczyny zależne od pracownika, odpowiada on tylko za normalne następstwa swojego działania lub zaniechania (to znaczy, że szkoda winna pozostawać w normalnym związku przyczynowym z jego zachowaniem). Jeżeli szkoda powstała z przyczyn niezależnych od pracownika, w granicach dopuszczalnego ryzyka lub nie jest normalnym następstwem jego zachowania, to pracownik będzie zwolniony w całości od odpowiedzialności za szkodę.

Pracownik może również częściowo uwolnić się od odpowiedzialności, wykazując, że pracodawca lub inna osoba przyczyniła się do powstania lub zwiększenia szkody (art. 117 Kodeksu pracy).

Umowa o odpowiedzialności materialnej pracownika

W przedmiotowej sprawie nie mają zastosowania przepisy z art. 124 K.p. i następne, albowiem – jak wskazuje Pan w treści pytania – nie została podpisana umowa o odpowiedzialności materialnej. Wspólna odpowiedzialność materialna przyjęta przez pracowników wymaga umowy o odpowiedzialności wspólnej. Jest to umowa na piśmie (art. 125 K.p.). Natomiast jest jeszcze regulacja przyjęta w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie. Przepisy te są szczegółowe, kazuistycznie opisują tryb zawierania tych umów, warunki odpowiedzialności.

Roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku.

Przepisy o przedawnieniu stosuje się do tego odszkodowania z art. 1011 § 2 K.p. Natomiast jeśli pracownik umyślnie wyrządził szkodę – do przedawnienia roszczenia o naprawienie tej szkody stosuje się przepisy K.c. Regulacja dotycząca przedawnienia w K.p. nie różni się znacząco od regulacji K.c. Przedawnienie sąd uwzględnia na zarzut.

W chwili obecnej, w mojej ocenie, jako iż została dokonana inwentaryzacja, należy jak najszybciej przedłożyć pracownikom do podpisania umowę o łączne powierzenie mienia z obowiązkiem wyliczenia i rozliczenia.

W treści pytania nie wskazuje Pan, czy jest możliwość dokładnego ustalenia, który z pracowników dokonał błędu. Niezbędnym byłoby zatem przeliczenie z pierwszym dniem od zeszłorocznej inwentaryzacji stanu towaru posiadanego, z towarem przyjmowanym, a także wydawanym. Wszystko powyższe, zakładając należyte prowadzenie dokumentacji związanej z prowadzeniem magazynu, przy jednoczesnym porównaniu grafiku pracowników powinno pozwolić ustalić, w jakim terminie i kto mógł doprowadzić do powstania „manka” i w jakiej wysokości.

Niemożność takiego ustalenie w mojej ocenie bardzo utrudnia stosowanie jakichkolwiek negatywnych konsekwencji, albowiem nie ma możliwości pociągnięcia pracowników do odpowiedzialności zbiorowej. Jedynie kierownik magazynu i jego zastępca mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności porządkowej, ale tylko wówczas, jeżeli prowadzona dokumentacja ze stanów magazynowych jest nieodpowiednia.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:

1. karę upomnienia,
2. karę nagany.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również stosować karę pieniężną.

Wyraźnie podkreślić należy jednak, iż w chwili obecnej winna być przedłożona pracownikom do podpisu umowa o odpowiedzialności materialnej stosownie do treści art. 124 K.p., która uchroni Pana na przyszłość.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼