Jak odzyskać niewypłacone wynagrodzenie z umowy-zlecenia?
• Autor: Marta Handzlik
Pracowałam na umowę-zlecenie w butiku, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Firma upadła, a pracodawca nie wypłacił mi zaległego wynagrodzenia. Nie ma z nim kontaktu. Czy mogę się postarać o ustalenie, że łączył mnie z nim tak naprawdę stosunek pracy, i wystąpić do sądu pracy z roszczeniem?
Ustalenie istnienia stosunku pracy
Zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy „przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie na tych warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy”.
Ustalenie istnienia stosunku pracy nastąpić może na skutek orzeczenia sądu.
Jeżeli na mocy zawartej umowy jedna ze stron ma wykonywać określone zadania na rzecz i pod kierownictwem przedsiębiorcy oraz w miejscu i czasie przez niego wskazanym, a przedsiębiorca zobowiązuje się do dostarczania tej pracy i jej wynagradzania, to taki stosunek prawny ma wszystkie cechy stosunku pracy, niezależnie od tego, jak strony nazwały łączącą je umowę (np. „umowa-zlecenie”).
Według Sądu Najwyższego na istnienie podporządkowania mogą wskazywać:
- określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, obowiązek przestrzegania norm pracy (zob. wyrok SN z 27 lutego 1979 r., sygn. akt II URN 19/79, Nowe Prawo 1981/6/82);
- obowiązek wykonywania poleceń przełożonych (zob. wyrok SN z 11 kwietnia 1997 r., sygn. akt I PKN 89/97, OSNAPiUS 1998/2/35);
- wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność pracownika (zob. wyrok SN z 11 września 1997 r., sygn. akt II UKN 232/97, OSNAPiUS 1998/13/407);
dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania oraz wykonywanie zadań pod nadzorem kierownika (zob. wyrok SN z 22 grudnia 1998 r., sygn. akt I PKN 517/98, OSNAPiUS 2000/4/138).
Na istnienie podporządkowania może – ale nie musi – wskazywać także:
- świadczenie pracy w lokalu pozostającym w dyspozycji np. zleceniodawcy,
- dostarczanie zleceniobiorcy przez zleceniodawcę środków pracy (materiałów, narzędzi) oraz
- zorganizowanie przez zleceniodawcę miejsca pracy (nawet, jeśli umowa przewiduje używanie przez pracownika własnych narzędzi – zob. wyrok SN z 14 lutego 1959 r., sygn. akt 4 CR 371/58, PiZS 1960/2/69).
Zobacz też: Umowa zlecenie brak wypłaty
Wystąpienie z powództwem przeciwko pracodawcy o ustalenie że pozostaje z nim w stosunku pracy
Powództwo przeciwko pracodawcy może wytoczyć osoba wykonująca umowę (np. zleceniobiorca). Opiera się tutaj na możliwościach, jakie wynikają z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego – „powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Pracownik jest uprawniony do wystąpienia z powództwem przeciwko pracodawcy o ustalenie, że pozostaje z nim w stosunku pracy, jeśli ma w tym interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c.”
Nie tylko jednak zleceniobiorca czy wykonawca w umowie o dzieło może wystąpić do sądu z roszczeniem w tej kwestii. W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium (art. 631 Kodeksu postępowania cywilnego). Przepis ten daje inspektorowi pracy możliwość wytoczenia powództwa w imieniu danej osoby (zatrudnionej np. na podstawie umowy-zlecenia) bez konieczności uzyskiwania jej zgody. Ustawodawca silnie wskazuje tutaj na szczególną ochronę wykonawców pracy, nawet bez konieczności brania pod uwagę ich opinii. Nie ma dla wytoczenia powództwa przez inspektora pracy znaczenia to, że dana osoba chce być zatrudniona na podstawie cywilnoprawnej umowy, a nie umowy o pracę.
Wobec powyższego, jeśli uważa Pani, że Pani praca miała wszelkie cechy stosunku pracy, to może Pani wystąpić do sądu o ustalenie, że faktycznie wykonywała Pani pracę na podstawie umowy o pracę, a nie umowy-zlecenia.
Przykłady
Julia sprzedawała kosmetyki w galerii handlowej. Każdego dnia przychodziła na konkretną godzinę, wpisywała się na listę obecności i musiała nosić służbowy uniform. Pracodawca wydawał jej dokładne polecenia, kiedy ma robić przerwy i jak prowadzić sprzedaż. Po kilku miesiącach firma zniknęła z rynku, a Julia nie otrzymała ostatniej wypłaty. W sądzie udało się jej wykazać, że nie była zleceniobiorcą, tylko pracownikiem – i uzyskała zaległe wynagrodzenie.
Marek pracował jako kelner w restauracji. Miał umowę-zlecenie, ale grafik układany był przez kierownika, który też regularnie kontrolował jego pracę i przydzielał zadania. Marek musiał przestrzegać zasad regulaminu pracy, takich jak zakaz korzystania z telefonu w czasie zmian. Gdy nie wypłacono mu pieniędzy za ostatni miesiąc, zgłosił się do inspekcji pracy. Inspektor wszczął sprawę o ustalenie stosunku pracy i Marek odzyskał należność.
Anna prowadziła zajęcia fitness w klubie sportowym. Umowa mówiła o zleceniu, ale to klub ustalał godziny zajęć, udostępniał sprzęt i wymagał stosowania konkretnego programu treningowego. Po rozwiązaniu współpracy właściciel odmówił wypłaty za ostatnie tygodnie. Anna skierowała sprawę do sądu pracy i wykazała, że faktycznie była pracownicą, bo pracowała według harmonogramu i pod nadzorem, a nie samodzielnie. Sąd przyznał jej rację.
Podsumowanie
Jeśli wykonujesz pracę w określonym miejscu i czasie, pod kierownictwem przełożonego, a forma zatrudnienia została ujęta jako umowa-zlecenie, możesz mieć prawo do sądowego ustalenia, że faktycznie łączył Cię z pracodawcą stosunek pracy. W takiej sytuacji możliwe jest dochodzenie zaległego wynagrodzenia przed sądem pracy. Nawet jeśli pracodawca unika kontaktu lub firma została zlikwidowana, nie jesteś bezbronny – masz prawo dochodzić swoich roszczeń, a wsparcia może udzielić także inspektor pracy, który może wystąpić z pozwem w Twoim imieniu.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy w odzyskaniu niewypłaconego wynagrodzenia lub ustaleniu, czy Twoja umowa-zlecenie nie była w rzeczywistości umową o pracę? Skorzystaj z naszych porad prawnych online. Doświadczony prawnik przeanalizuje Twoją sytuację, pomoże przygotować niezbędne pisma i wskaże najlepsze kroki prawne. Porady udzielane są szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego 1979 r., sygn. akt II URN 19/79
3. Wyrok Sądu Najwyższego z 22 grudnia 1998 r., sygn. akt I PKN 517/98
4. Wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 1959 r., sygn. akt 4 CR 371/58
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Czas pracy a przebieranie się i mycie po pracy, kto płaci za czas przygotowania do pracy fizycznej?
» Delegacja służbowa a rodzicielstwo, czy możesz odmówić wyjazdu, mając małe dzieci?
» Dodatek za nadgodziny, jak prawidłowo liczyć wynagrodzenie w systemie kwartalnym?
» Choroba w trakcie urlopu po wypowiedzeniu, jakie masz prawa?
» Problemy z urlopem zdrowotnym nauczyciela, jak wyjaśnić błędne obliczenia stażu pracy?
Kodeks pracy
