• Autor: Marta Handzlik
W lipcu 2015 będę miała 30 lat pracy w szkolnictwie i 56 lat. Jestem nauczycielką dyplomowaną zatrudnioną na podstawie mianowania. W roku szkolnym 2013/14 miałam pełen etat, w obecnym 16/18, w następnym prawdopodobnie tylko 9/18. Oprócz pracy w szkole prowadzę również działalność gospodarczą. Co muszę zrobić, aby otrzymać świadczenia kompensacyjne? Jak powinno wyglądać pismo do dyrektora szkoły i kiedy je wręczyć (ruch służbowy kończy się w maju, uprawnienia do świadczenia zdobędę dopiero w lipcu)? Jakie świadczenia, odprawy będą mi przysługiwać? Czy po otrzymaniu świadczenia kompensacyjnego mogę prowadzić nadal działalność gospodarczą, czy też może trzymać się tego pół etatu w szkole? Kiedy zaczyna się okres ochronny dla pracownika przed emeryturą i co to właściwie oznacza dla nauczycieli? Czy dyrektor musi mnie wtedy zatrudnić na pełen etat, czy też może mnie w każdej chwili zwolnić?
Odpowiadając na Pani pytanie, uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. Nr 97, poz. 800 z późn. zm.) „użyte w ustawie określenie nauczyciel oznacza nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w:
a) publicznych i niepublicznych przedszkolach,
b) szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
c) publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)”.
System oświaty obejmuje między innymi młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży z różnego rodzaju upośledzeniami, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku przedszkolnego obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, a także placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.
Jednostki wymienione w pkt 5 art. 2 ustawy o systemie oświaty to jednostki, których działalność ma służyć zaspokojeniu szeroko rozumianych potrzeb edukacyjnych tych dzieci i młodzieży, których dysfunkcje (psychiczne, intelektualne czy też społeczne) uniemożliwiają uczestnictwo w zajęciach prowadzonych w szkołach.
Zobacz też: Wzór wniosku o przejście na świadczenie kompensacyjne
Świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:
Przy ustalaniu wymaganego do przyznania świadczenia kompensacyjnego okresu pracy nauczycielskiej nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które nauczyciel otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a także okresów:
Należy podkreślić, że zarówno 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, jak również 20-letni okres pracy nauczycielskiej musi być osiągnięty najpóźniej na dzień rozwiązania stosunku pracy. Przy dokonywaniu oceny, czy stosunek pracy został rozwiązany na wniosek nauczyciela, ZUS stosuje rozstrzygnięcia obowiązujące przy ustalaniu prawa do emerytury bez względu na wiek, określonej w art. 88 ustawy Karta Nauczyciela.
Prawo do świadczenia kompensacyjnego przysługuje nauczycielowi, jeżeli stosunek pracy został rozwiązany lub wygasł między innymi w przypadku, gdy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w razie:
Warunkiem niezbędnym do uzyskania świadczenia kompensacyjnego jest, aby po rozwiązaniu stosunku pracy nauczyciel nie wykonywał żadnej pracy zarobkowej (nawet na część etatu). Ostatnim miejscem zatrudnienia przed dniem zgłoszenia wniosku o świadczenie kompensacyjne musi być praca w charakterze nauczyciela. Jednocześnie nie istnieje wymóg zarejestrowania się takiej osoby jako bezrobotnej.
Natomiast samo pobieranie zasiłku dla bezrobotnych nie stanowi przeszkody do przyznania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Warunek rozwiązania stosunku pracy dotyczy każdego stosunku pracy, bez względu na wymiar czasu pracy. Oznacza to, iż nauczyciel ubiegający się o świadczenie kompensacyjne musi rozwiązać wszystkie stosunki pracy bez względu, z jaką jednostką zostały zawarte.
Świadczenie kompensacyjne może być przyznane tylko takiemu nauczycielowi, który ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie, pozostawał w stosunku pracy na stanowisku nauczyciela w wyżej wymienionych jednostkach. Jeśli więc po ustaniu tego stosunku pracy, a jeszcze przed zgłoszeniem tego wniosku, nauczyciel podjął inne zatrudnienie lub działalność, nie może nabyć prawa do świadczenia kompensacyjnego. Oznacza to, że musi Pani przed zakończeniem pracy w szkole zakończyć prowadzenie działalności, ale po otrzymaniu świadczenia będzie mogła Pani ponownie prowadzić działalność.
Co do pisma do dyrektora szkoły – przygotowuje Pani zwyczajne pismo z propozycją porozumienia stron lub w przypadku braku zgody dyrektora na porozumienie stron – z wypowiedzeniem. Obowiązuje Panią prawdopodobnie 3-miesięczne wypowiedzenie, przy czym do nauczycieli składających wypowiedzenie nie stosuje się zasady, że może ono być złożone jedynie tak, aby upłynęło z końcem roku. Nauczyciel może w każdym momencie złożyć wypowiedzenie. Jeśli uprawnienia do świadczenia zdobędzie Pani w lipcu, to może pani albo złożyć wypowiedzenie do końca kwietnia (wówczas stosunek pracy zakończy się na początku sierpnia), albo do końca maja, wówczas na świadczenie przejdzie Pani od września.
Dyrektor szkoły nie powinien mieć wątpliwości, iż art. 39 Kodeksu pracy ma zastosowanie również dla nauczycieli. Odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok SN z 5 lipca 2012 r., sygn. akt I PK 15/11), należy stwierdzić, że nauczycielom, mimo iż w ich przypadku kwestie pracownicze są regulowane przez Kartę Nauczyciela, przysługuje ochrona przedemerytalna wynikająca z art. 39 Kodeksu pracy, ponieważ skoro Karta Nauczyciela nie zawiera przepisów dotyczących ochrony zatrudnienia, to należy posiłkować się Kodeksem pracy (art. 91 ust. 1 Karta Nauczyciela).
Okres ochronny dla pracownika przed emerytura dotyczy jedynie 4 lat, jakie brakują danemu pracownikowi do nabycia emerytury (nie świadczenia przedemerytalnego). Nie oznacza to, że pracodawca musi Pani od razu dać pełny etat, ale zwolnic Panią będzie mógł w okresie ochronnym tylko w przypadku likwidacji stanowiska (czyli w przypadku na przykład braku godzin).
Maria, nauczycielka biologii w liceum z 33-letnim stażem
Po wielu latach pracy, Maria zaczęła odczuwać wypalenie zawodowe i problemy zdrowotne. Dowiedziała się, że spełnia warunki do świadczenia kompensacyjnego. Zdecydowała się zakończyć pracę w szkole w czerwcu, po konsultacji z ZUS-em i dyrektorem. Dzięki temu, od września zaczęła otrzymywać świadczenie, a po miesiącu przerwy założyła własną pracownię zielarską i wróciła do aktywności w innej formie.
Tomasz, nauczyciel WF-u z podstawówki, prowadzący również szkółkę sportową
Tomasz przez lata pracował na pełen etat w szkole i równocześnie rozwijał działalność gospodarczą. Gdy zbliżał się do 55. roku życia, szkoła ograniczyła mu etat do połowy. Zdecydował się przejść na świadczenie kompensacyjne, ale musiał najpierw zawiesić firmę. Po uzyskaniu świadczenia wznowił działalność i całkowicie poświęcił się pracy z młodzieżą w szkółce sportowej.
Ewa, nauczycielka matematyki, której etat co roku się kurczył
Ewa od kilku lat obserwowała, jak liczba jej godzin w szkole systematycznie maleje. W ostatnim roku miała zaledwie 9/18 etatu. Po konsultacji z doradcą emerytalnym i analizie finansowej, uznała, że świadczenie kompensacyjne będzie dla niej bardziej opłacalne niż dalsze godzenie się na niepewne warunki zatrudnienia. Dzięki temu zyskała stabilność dochodów i czas na pomoc wnukom w nauce.
Świadczenie kompensacyjne to istotne wsparcie dla nauczycieli, którzy po latach pracy w oświacie stają przed decyzją o zakończeniu aktywności zawodowej. Choć jego uzyskanie wiąże się z koniecznością spełnienia określonych warunków, może okazać się korzystnym rozwiązaniem w sytuacji ograniczenia etatu, wypalenia zawodowego czy potrzeby zmiany trybu życia. Warto pamiętać, że świadczenie to nie wyklucza prowadzenia działalności gospodarczej po jego przyznaniu, a sama procedura – choć wymaga planowania – nie jest skomplikowana. Dla wielu nauczycieli może to być pierwszy krok do spokojniejszego i bardziej elastycznego etapu życia.
Jeśli zastanawiasz się, czy świadczenie kompensacyjne jest dla Ciebie opłacalne, masz wątpliwości co do procedury, pisma do dyrektora lub konsekwencji prawnych związanych z zakończeniem pracy – skorzystaj z naszej porady prawnej online. Doświadczony prawnik odpowie na Twoje pytania, przeanalizuje Twoją sytuację i pomoże podjąć najlepszą decyzję. Szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
3. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. 1982 nr 3 poz. 19
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., sygn. akt I PK 15/11
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy