• Autor: Marta Handzlik
Pracuję w systemie zmianowym po 12 godzin. Grafik jest ustalany z góry na miesiąc. Czy mogę zamieniać się z kolegami z pracy na dyżury (oczywiście zachowując wszystkie zasady typu przekroczenia dobowe, tygodniowe)? Czy pracodawca ma prawo nie wyrazić zgody na zasadzie nie, bo nie?
Odpowiadając na Pana pytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1502) przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych, a mianowicie umowy o świadczenie usług oraz umowy o dzieło. Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko, a ponadto odpłatnością pracy. W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania, możliwość zastąpienia pracownika osobą trzecią), nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę.
Zasada osobistego świadczenia pracy oznacza, że pracownik winien wykonywać pracę na rzecz pracodawcy osobiście i nie może tego obowiązku spełniać za pośrednictwem innej osoby. Pracownik nie może samowolnie – zamiast osobistego wykonywania pracy – powierzyć jej wykonania innej osobie, będącej pracownikiem tego pracodawcy (wyrok SN z 16.05.1979 r., I PRN 49/79, niepubl.).
Wymóg osobistego świadczenia pracy związany jest z osobistymi przymiotami, jak np. kwalifikacjami, sumiennością, starannością, wiekiem, płcią, itp. Można w związku z tym stwierdzić, że stosunek ten opiera się na zasadzie szczególnego zaufania między stronami, co z kolei prowadzi do wniosku, że do jego powstania konieczne jest osobiste zawarcie umowy. Brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę.
Podsumowując – pracownik ma świadczyć pracę w czasie i miejscu wskazanym przez pracodawcę. Nie może samodzielnie – bez zgody pracodawcy zamieniać się z innymi pracownikami na dyżury (nawet jeśli będzie przestrzegać zasad dotyczących norm czasu pracy). Takie samodzielne zamienianie dyżurów może być potraktowane jako naruszenie podstawowej zasady prawa pracy – osobistego jej świadczenia.
Jeśli więc pracodawca nie został powiadomiony o zamianie, albo nie wyraził na nią zgody – do zamiany dojść nie może. To nie pracownik decyduje, w jakich godzinach i dniach będzie pracował, tylko pracodawca.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy