Świadczenie pracy bez umowy
• Autor: Dorota Kriger
Dnia 13 września wygasła moja pierwsza umowa o pracę na czas określony. Do dziś nie otrzymałam następnej umowy. Aktualnie nasza firma zmienia siedzibę. Pracodawca chce, abym przyszła do pracy w sobotę w związku z przeprowadzką. Jednak pracodawca nie chce zapłacić nadgodzin ani udzielić dnia wolnego w zamian za pracę w sobotę. Jak mam postąpić?
Dopuszczenie do pracy mimo ustania umowy o pracę
Dopuszczono Panią do pracy pomimo ustania umowy o pracę, w związku z czym doszło do dorozumianego zawarcia kolejnej umowy. Strony umowy, po zakończeniu czasu trwania umowy o pracę zawartej na czas próbny, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, mogą zgodnie ustalić, iż zamierzają kontynuować współpracę. Postępując zgodnie z przepisami prawa pracy, strony zawierają w tym celu kolejną umowę o pracę, przy czym stosownie do art. 29 § 2 Kodeksu pracy (K.p.) każdą umowę o pracę należy zawrzeć na piśmie. Jeżeli kolejna umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, ale pracownik został dopuszczony do pracy, to umowa ustna w tym przypadku również obowiązuje. Wynika tak m.in. z orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w sytuacji gdy pracodawca po zakończeniu aktualnego stosunku pracy dopuścił pracownika do dalszej pracy bez zawarcia z nim umowy na piśmie, to poprzez ten fakt należy domniemywać, że strony zawarły umowę ustną, a umowa zawarta ustnie jest równie ważna i równie skuteczna jak pisemna (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31.08.1981 r., sygn. akt III PZ 18/81, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.09.1977 r., sygn. akt I PR 67/77 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6.10.1976 r., sygn. akt I PRN 66/76).
W takim przypadku pracodawca powinien najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków, które to informacje są wymienione m.in. w art. 29 § 1 K.p. Niepotwierdzenie warunków zatrudnienia na piśmie, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5.05.1976 r. (sygn. akt I PZP 9/76), każe domniemywać, iż strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony.
Powinna Pani domagać się zawarcia umowy o pracę na piśmie lub pisemnego potwierdzenia warunków zawartej ustnie umowy o pracę.
W przypadku sprzeciwu ze strony pracodawcy sprawę należy skierować do sądu pracy w celu wyegzekwowania powyższego. Pracodawca może zostać ukarany przez sąd karą grzywny, gdyż zgodnie z art. 281 pkt 2 K.p. kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu, nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Godziny nadliczbowe i praca w sobotę
Odpowiadając na pytanie dotyczące uczestnictwa pracowników w przeprowadzce bez udzielenia czasu wolnego lub wypłaty wynagrodzenia za ten czas: polecenie takie jest bezprawne. Jeśli soboty są dla Pani dniami wolnymi, to praca w sobotę będzie pracą w godzinach nadliczbowych. Zgodnie zaś z art. 151 § 1 K.p. praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Zdaniem Sądu Najwyższego szczególne potrzeby pracodawcy wykraczają poza jego zwykłą działalność i są niecodzienne, odróżniające się od zwykłych potrzeb związanych z prowadzoną działalnością – tak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 26 maja 2000 r. (I PKN 667/99, OSNP 2001/22/662). Ponadto potrzeby te powinny być obiektywnie uzasadnione, nieoczekiwane i trudne do przewidzenia.
Przeprowadzka może należeć do takich szczególnych potrzeb, choć jest to okoliczność, którą można było przewidzieć i zaplanować. Ze względu na specyfikę i zakres czynności wykonywanych podczas przeprowadzki (w tym dostęp do narzędzi czy dokumentów pracownika) udział pracownika w przeprowadzce może być jednak niezbędny. Praca taka powinna być traktowana jako praca wykonywana w godzinach nadliczbowych i musi zostać zrekompensowana czasem wolnym zgodnie z art. 1513 K.p. Z przepisu tego wynika, iż pracownikowi, który w ramach nadgodzin wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (np. w sobotę), przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.
Jeśli jednak pracodawca nie udzieli pracownikowi dnia wolnego, będzie zobowiązany za każdą godzinę takiej pracy wypłacić pracownikowi wynagrodzenie wraz ze 100% dodatkiem (art. 1511 § 2 K.p.). Nieudzielenie dnia wolnego jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, zagrożonym karą grzywny od 1000 do 30 000 zł, którą pracodawca może być ukarany nawet wtedy, gdy wypłaci pracownikowi wynagrodzenie za przepracowany czas wraz z dodatkiem (art. 281 pkt 5 K.p.).
Pomimo braku pisemnej umowy o pracę powinna się Pani stosować do poleceń pracodawcy, jednocześnie domagając się realizacji swoich praw, takich jak pisemne potwierdzenie warunków umowy czy odpowiednia rekompensata pracy w godzinach nadliczbowych.
Przykłady
Praca bez umowy po wygaśnięciu poprzedniej
Karolina pracowała w biurze rachunkowym na podstawie umowy na czas określony. Umowa wygasła z końcem sierpnia, ale 1 września przyszła normalnie do pracy, bo nikt nie wspomniał o jej zakończeniu. Przełożony mówił, że „wszystko jest w porządku” i „umowa się zrobi”, ale przez trzy tygodnie nie przygotowano żadnych dokumentów. Karolina nie wiedziała, że już samo dopuszczenie jej do pracy oznacza zawarcie nowej umowy, nawet bez pisma.
Praca w sobotę bez rekompensaty
Marek pracuje w magazynie dużej firmy. Gdy firma zmieniała lokalizację, jego kierownik kazał wszystkim stawić się w sobotę, żeby pomóc w przeprowadzce. Obiecał, że „to się jakoś odbije”, ale nigdy nie zaproponował dnia wolnego ani dodatkowego wynagrodzenia. Marek nie wiedział, że zgodnie z prawem taka praca to nadgodziny i powinna zostać zrekompensowana zgodnie z Kodeksem pracy.
Brak pisemnego potwierdzenia warunków zatrudnienia
Aneta rozpoczęła pracę jako sekretarka na podstawie ustnych ustaleń z właścicielem firmy. Miała otrzymywać pensję „jak na etacie” i pracować w godzinach 9–17. Przez dwa miesiące nie dostała żadnej pisemnej umowy ani potwierdzenia warunków. Gdy zaszła w konflikt z przełożonym, ten twierdził, że nigdy jej nie zatrudniał formalnie. Aneta nie wiedziała, że powinna żądać pisemnego potwierdzenia, bo brak dokumentu może utrudnić późniejsze dochodzenie swoich praw.
Podsumowanie
Świadczenie pracy bez pisemnej umowy nie oznacza braku stosunku pracy. Samo dopuszczenie pracownika do obowiązków po wygaśnięciu umowy stanowi zawarcie nowego porozumienia – nawet ustnego – które jest prawnie wiążące. Pracownik ma wówczas prawo do wszystkich świadczeń wynikających z Kodeksu pracy, w tym do wynagrodzenia za nadgodziny czy dni wolne za pracę w sobotę. Pracodawca ma obowiązek potwierdzić warunki zatrudnienia na piśmie najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Zignorowanie tego obowiązku oraz nieudzielenie rekompensaty za pracę w dniu wolnym to wykroczenia zagrożone karą grzywny. Nawet jeśli formalności zostały zaniedbane, pracownik nie powinien rezygnować z dochodzenia swoich praw.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy w sprawach związanych z pracą bez umowy, nadgodzinami czy nieuczciwym pracodawcą? Skorzystaj z naszych porad prawnych online – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Nasi doświadczeni prawnicy odpowiedzą na Twoje pytania, pomogą przygotować pisma i wskażą, jak skutecznie dochodzić swoich praw. Wejdź na eporady24.pl i uzyskaj profesjonalne wsparcie dokładnie wtedy, gdy go potrzebujesz.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31.08.1981 r., sygn. akt III PZ 18/81
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.09.1977 r., sygn. akt I PR 67/77
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.05.1976 r. sygn. akt I PZP 9/76
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Dorota Kriger
Absolwentka kierunku bankowość w Studium Finansów pod patronatem WSB w Poznaniu, licencjat Wydziału Ekonomicznego Akademii Ekonomicznej w Poznaniu w specjalności ekonomika pracy i zarządzanie kadrami. Od 1999 r. zatrudniona na stanowisku specjalisty do spraw administracji i zamówień publicznych, zajmuje się m.in. sprawami pracowniczymi.
Współpracuje przy pozyskiwaniu funduszy unijnych na realizację inwestycji i rozwój przedsiębiorczości (ukończone studia podyplomowe na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego w zakresie „Rozwój regionalny i fundusze strukturalne Unii Europejskiej. Kierowanie projektami”).
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Czas pracy a przebieranie się i mycie po pracy, kto płaci za czas przygotowania do pracy fizycznej?
» Delegacja służbowa a rodzicielstwo, czy możesz odmówić wyjazdu, mając małe dzieci?
» Dodatek za nadgodziny, jak prawidłowo liczyć wynagrodzenie w systemie kwartalnym?
» Choroba w trakcie urlopu po wypowiedzeniu, jakie masz prawa?
» Problemy z urlopem zdrowotnym nauczyciela, jak wyjaśnić błędne obliczenia stażu pracy?
Kodeks pracy
