Odmowa pracy w godzinach nadliczbowych
• Autor: Marta Handzlik
Czy pracownik mający dziecko poniżej 4 roku życia (którego małżonka przebywa na urlopie macierzyńskim) może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych?
Czy pracownikowi mającemu dziecko poniżej 4 lat można zlecić pracę w godzinach nadliczbowych?
Odpowiadając na Pana pytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 178 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1666) pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
Przedstawione w pytaniu wątpliwości dotyczące sytuacji, w której matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim, przez co faktycznie zajmuje się opieką nad dzieckiem, wydają się być nieuzasadnione. Uprawnienia dla ojca dziecka wynikające z treści komentowanego przepisu nie ulegają dezaktualizacji.
Zobacz też: Czy pracownik może odmówić nadgodzin
Komu przysługuje 2 dni na opiekę nad dzieckiem?
Zgodnie z opinią przeważającą w doktrynie pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, również wtedy, gdy drugi rodzic (czy opiekun) nie pracuje (nie prowadzi działalności zarobkowej) albo korzysta z urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), rodzicielskiego lub wychowawczego. Co prawda stanowisko to dotyczy pracownika wychowującego dziecko w wieku do 14 lat, należy jednak podkreślić, że umiejscowienie art. 188 K.p. wraz z art. 178 § 2 K.p. w katalogu wskazanym w art. 1891 K.p. stanowi uzasadnioną przesłankę, by uwagi tam zawarte odnieść do sytuacji pracownika przedstawionej w pytaniu.
Jeśli drugi z rodziców lub opiekunów nie pracuje, pracownikowi i tak przysługuje omawiane uprawnienie. Na ocenę sytuacji pracownika w tych przypadkach nie wpływa również możliwość sprawowania opieki przez innych domowników lub członków rodziny ani korzystanie z usług żłobka czy przedszkola.
Słowem – pracownik opisany w pytaniu ma prawo odmówić pracy w nadgodzinach, mimo że jego żona przebywa na urlopie macierzyńskim.
Przeczytaj też: Czy pracodawca może odmówić opieki na dziecko
Przykłady
Anna, która pracuje jako księgowa, ma dwuletniego syna. Jej pracodawca często prosi zespół o zostanie po godzinach w okresie zamknięcia miesiąca. Kiedy poprosił także Annę, ta wyjaśniła, że nie może zostać, bo zgodnie z Kodeksem pracy nie wolno jej zmuszać do nadgodzin bez jej zgody. Mimo że jej mąż pracuje zdalnie i również zajmuje się dzieckiem, Anna miała prawo odmówić i nie poniosła z tego powodu żadnych konsekwencji.
Tomasz, zatrudniony w dużej firmie produkcyjnej, wychowuje trzyletnią córkę. Gdy jego przełożony zaproponował mu dodatkowe godziny przy pilnym zamówieniu, Tomasz grzecznie odmówił, tłumacząc, że jego żona przebywa na urlopie macierzyńskim z drugim dzieckiem, a on sam chce spędzać popołudnia z córką. Firma uszanowała jego decyzję, bo przepisy wyraźnie wskazują, że praca w nadgodzinach rodzica dziecka do lat czterech może się odbywać wyłącznie za jego zgodą.
Karolina, pracująca jako pielęgniarka, ma trzyletniego syna. Kierownictwo szpitala próbowało skierować ją na dodatkowy nocny dyżur. Karolina powołała się na przepisy i wskazała, że nie może być zobowiązana do pracy w porze nocnej bez swojej zgody. Pomimo że jej partner pozostawał w domu i mógł zająć się dzieckiem, uprawnienie Karoliny nie wygasło. Dyrekcja zaakceptowała jej stanowisko i przydzieliła nocny dyżur innej osobie.
Podsumowanie
Pracownik opiekujący się dzieckiem do lat czterech ma prawo odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej czy w delegacji – i to niezależnie od tego, czy drugi rodzic przebywa na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym. Przepisy chronią w ten sposób czas rodziców z małymi dziećmi i nie dają pracodawcy możliwości wymuszania dodatkowych obowiązków bez wyraźnej zgody pracownika.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz wątpliwości dotyczące swoich praw pracowniczych lub potrzebujesz indywidualnej porady prawnej, skorzystaj z naszej oferty konsultacji online. Wystarczy przesłać zapytanie przez formularz, a doświadczony prawnik przygotuje odpowiedź dostosowaną do Twojej sytuacji. Szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Nagroda jubileuszowa, renta i emerytura a prawo do zwolnienia lekarskiego
» Prawo do emerytury: kiedy nauczyciel może zakończyć pracę?
» Urlop zdrowotny przed emeryturą stażową
» Zwolnienie lekarskie w ciąży a działalność gospodarcza
» Czy studenta zatrudnionego na podstawie umowy-zlecenia można wysłać w podróż służbową?
Kodeks pracy
