• Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Przed 8 miesiącami pracodawca przedstawił pracownikom umowę o odpowiedzialności materialnej, aby ją podpisali. Po jej przeanalizowaniu pracownicy przekazali pracodawcy swoje uwagi w formie propozycji korekty kilku punktów. Na tym sprawa ucichła. Teraz pracodawca przypomniał sobie, że ta umowa jest nadal niepodpisana. Dwóch z trzech pracowników, którzy byli wpisani do tej umowy, już tu nie pracuje. Pracodawca naciska na trzeciego pracownika, aby podpisał tę umowę i to z datą wsteczną, czyli z datą sprzed 8 miesięcy. Czy podpisywanie umowy z nieaktualną datą jest zgodne z prawem? Czy pracodawca może naciskać na byłych pracowników, aby podpisali zaległą umowę? Czy może grozić zwolnieniem pracownikowi, który nadal pracuje, bo odmawia podpisania umowy o odpowiedzialności materialne z datą wsteczną? W końcu sam pracodawca nie dopilnował tej sprawy. Co mówią przepisy na temat umowy o wspólnej odpowiedzialności pracowników za mienie powierzone?
Jeśli strony zgadzają się na podpisanie umowy z datą wsteczna, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby to zrealizowały, ale pracownik nie powinien zgadzać się na podpisanie takiej umowy.
Stosownie do treści art. 124 § 2 Kodeksu pracy (K.p.) – pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia (art. 124 § 3 K.p.). Podobnie pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczynili się do jej powstania lub zwiększenia (art. 117 § 1 K.p. w zw. z art. 127 K.p.).
Z brzmienia przepisu art. 125 K.p. wynika dalej, że na zasadach określonych w art. 124 K.p. pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się, przy czym podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta na piśmie przez pracowników z pracodawcą (§ 1) jak również, że pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody (§ 2).
Powołane przepisy regulują szczególny rodzaj odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone z obowiązkiem wyliczenia się, która różni się od odpowiedzialności uregulowanej w art. 124 K.p. tym, że dotyczy ona co najmniej dwóch pracowników. Jej szczegółowe zasady określa przy tym rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 04.10.1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (t.j. Dz. U. z 1996 r., Nr 143, poz. 663), którego przepisy – zgodnie z § 1 – stosuje się w przypadkach łącznego powierzenia pracownikom mienia, z obowiązkiem wyliczenia się, w zakładzie pracy lub w wydzielonej jego części, w której odbywa się sprzedaż, produkcja lub świadczenie usług albo przechowuje się mienie stanowiące przedmiot powierzenia i oddzielnego rozliczania, zwanym dalej „miejscem powierzenia mienia”. Zgodnie z § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia:
„Pracownicy, o których mowa w § 1, mogą przyjąć na podstawie pisemnej umowy zawartej z pracodawcą wspólną odpowiedzialność materialną za szkody spowodowane powstaniem niedoboru w powierzonym im łącznie mieniu, jeżeli liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia, poza wymienionymi w § 4 ust. 1, nie przekracza:
Przy czym stosownie do § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia: „W zakładach usługowych, w zakładach żywienia zbiorowego oraz w sklepach samoobsługowych i preselekcyjnych pracownicy, poza wymienionymi w § 4 ust. 1, mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną, jeżeli ich liczba w miejscu powierzenia mienia nie przekracza 24 osób na jedną zmianę.”.
Obecnie, jeśli pracodawca rzeczywiście chce zawrzeć z pracownikami umowę o wspólnej odpowiedzialności, powinien najpierw zostać wykonany remanent, a następnie umowa winna zostać podpisana z osobami, które mają dostęp do towarów objętych odpowiedzialnością materialną.
Odnosząc się do ostatniego pytania: brak zgody pracownika podpisania w ogóle umowy o odpowiedzialności materialnej może być podstawą do wypowiedzenia mu umowy o pracę. Podkreślić jednak należy, że nie dotyczy to sytuacji, gdy pracownik odmawia podpisania nieaktualnej umowy, z datą wsteczną, bez aktualnego spisu z natury.
Umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej wymaga precyzyjnego określenia warunków oraz zgody wszystkich stron, a jej podpisanie z datą wsteczną jest niezgodne z prawem. Pracodawca powinien najpierw przeprowadzić remanent i dostosować umowę do aktualnych realiów. W przypadku wątpliwości lub nacisków ze strony pracodawcy, warto skonsultować się z prawnikiem, aby uniknąć nieuzasadnionych roszczeń.
Potrzebujesz pomocy w sprawach związanych z odpowiedzialnością materialną pracowników? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi prawnicy przygotują dla Ciebie odpowiednie rozwiązanie!
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
