Rozwiązanie umowy a zwrot kosztów podnoszenia kwalifikacji zawodowych
• Autor: Marta Handzlik
Odbyłam 2-letni staż pracy w aptece. Mam w umowie taki zapis: „Jeżeli pracownik po ukończeniu stażu w terminie 3 lat rozwiąże stosunek pracy »za wypowiedzeniem«, jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na jego naukę”. Właśnie otrzymałam bardzo korzystną propozycję pracy blisko domu, ponieważ przez te dwa lata pracowałam w innym mieście i wynajmowałam mieszkanie za 600 zł, a otrzymywałam najniższą krajową, czyli ok. 1200 zł. Ta praca poprawiłaby naszą sytuację, to jest moją i mamy – samotnej emerytki, bo znowu mieszkałybyśmy razem. Negocjacje z obecnym pracodawcą nie odnoszą skutku. Czy pracodawca miał prawo zawrzeć taką umowę z „lojalką”? Wysłałam wymówienie z pracy i zaczęły się groźby. Jak wybrnąć z tej sytuacji?
Zgodnie z art. 103 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
Pracodawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Umowę zawiera się na piśmie. Nie może ona zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy Kodeksu pracy.
Nie ma obowiązku zawarcia umowy, jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Zgodnie z komentowanym przepisem pracodawca może zawrzeć z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Chodzi w tym przypadku o prawa i obowiązki stron związane z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych – umowę tę można więc nazwać „umową w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych” lub „umową szkoleniową”. Obowiązek zawarcia umowy powstaje jednak tylko wówczas, gdy pracodawca zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W konsekwencji należy uznać, że wyrażenie zgody przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji przez pracownika może zostać dokonane poza przedmiotową umową – w takim jednak przypadku pracodawca nie będzie mógł wymagać od pracownika kontynuowania zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych ani zwrotu kosztów poniesionych na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń.
Ustawodawca w sposób ogólny tylko unormował treść przedmiotowej umowy, wskazując, że należy w niej określić wzajemne prawa i obowiązki stron. Trzeba się zgodzić z wyrażoną w piśmiennictwie opinią, że interesująca nas umowa nie może ograniczać w przedmiotowym zakresie uprawnień pracownika wynikających z innych przepisów prawa pracy (w tym z układów zbiorowych pracy czy regulaminów).
Podstawowa treść tej umowy winna się zatem sprowadzać do określenia dodatkowych świadczeń pracodawcy na rzecz pracownika związanych z odbywaniem szkolenia oraz związanych z tym powinności pracownika. Z zasady uprzywilejowania pracownika wynika natomiast, że w umowie tej nie będzie można ograniczyć uprawnień pracownika do urlopu szkoleniowego oraz do zwolnienia z całości lub części dnia pracy, wprowadzić okresu pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych przekraczającego 3 lata oraz zobowiązać pracownika do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę w innych przypadkach niż przewidziane w komentowanym przepisie.
Jak wynika z powyższego, pracodawca miał prawo zawrzeć z Panią taką umowę. Jednak bez znajomości jej treści nie sposób odpowiedzieć na pytanie, czy musi Pani zwrócić całość kosztów, czy tylko proporcjonalną część.
Przykłady
Marta, nauczycielka po kursie pedagogicznym
Marta, pracując jako nauczycielka w szkole prywatnej, została skierowana na roczne studia podyplomowe z pedagogiki specjalnej. Szkoła opłaciła całość kosztów nauki, ale podpisała z Martą umowę lojalnościową na 2 lata po ukończeniu kursu. Po roku od zdobycia dyplomu dostała propozycję pracy w szkole publicznej z lepszymi warunkami finansowymi. Złożyła wypowiedzenie i musiała zwrócić połowę kosztów studiów – zgodnie z zapisami umowy.
Andrzej, technik w firmie produkcyjnej
Andrzej ukończył szkolenie techniczne w Niemczech sfinansowane przez pracodawcę. W umowie nie zawarto żadnej klauzuli dotyczącej obowiązku pozostania w firmie ani zwrotu kosztów. Po kilku miesiącach, niezadowolony z atmosfery pracy, odszedł bez konsekwencji finansowych. Pracodawca próbował domagać się zwrotu kosztów, jednak nie miał do tego podstaw prawnych.
Julia, farmaceutka z "lojalką"
Julia ukończyła dwuletni staż w aptece w innym mieście. W umowie miała zapisany obowiązek pracy przez 3 lata po zakończeniu stażu, jeśli nie chciała zwracać kosztów szkoleń. Po stażu otrzymała propozycję pracy bliżej domu i wypowiedziała umowę. Pracodawca zaczął żądać zwrotu kosztów. Sprawa trafiła do sądu, który orzekł, że zapis umowy był zgodny z prawem, ale Julia musi oddać tylko proporcjonalną część poniesionych kosztów, bo przepracowała już znaczną część wymaganego okresu.
Podsumowanie
Pracodawca ma prawo zawrzeć z pracownikiem umowę zobowiązującą go do pozostania w zatrudnieniu po zakończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, o ile zapewnił mu w tym celu dodatkowe świadczenia. Taka umowa musi być zgodna z przepisami Kodeksu pracy i nie może naruszać podstawowych praw pracownika. W przypadku wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy, zwrot kosztów może być wymagany, ale powinien odpowiadać rzeczywistym nakładom poniesionym przez pracodawcę i być proporcjonalny do przepracowanego czasu. Każda sytuacja wymaga jednak indywidualnej oceny na podstawie konkretnej treści umowy i okoliczności rozwiązania stosunku pracy.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy prawnej w podobnej sprawie? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online – szybko, bez wychodzenia z domu i w pełni bezpiecznie. Doświadczeni prawnicy odpowiedzą na Twoje pytania, przeanalizują umowę i pomogą znaleźć najlepsze rozwiązanie w Twojej sytuacji. Wejdź na naszą stronę i opisz swój problem – resztą zajmiemy się my.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Czas pracy a przebieranie się i mycie po pracy, kto płaci za czas przygotowania do pracy fizycznej?
» Delegacja służbowa a rodzicielstwo, czy możesz odmówić wyjazdu, mając małe dzieci?
» Dodatek za nadgodziny, jak prawidłowo liczyć wynagrodzenie w systemie kwartalnym?
» Choroba w trakcie urlopu po wypowiedzeniu, jakie masz prawa?
» Problemy z urlopem zdrowotnym nauczyciela, jak wyjaśnić błędne obliczenia stażu pracy?
Kodeks pracy
