Sukcesja - co to takiego? I jakie ma znaczenie w biznesie?

Wprowadzenie do sukcesji

Sukcesja to naturalny etap w cyklu życia każdego przedsiębiorstwa. Choć często odkładana na później, dobrze przeprowadzona sukcesja wymaga strategicznego planowania, biorącego pod uwagę sytuację konkretnego przedsiębiorcy. Odpowiednio przeprowadzony proces sukcesyjny pozwala zabezpieczyć ciągłość funkcjonowania firmy, ochronić interesy najbliższych oraz zapewnić płynne przejęcie obowiązków przez następców.

W praktyce sukcesja jest procesem złożonym, który obejmuje wiele sfer – od aspektów podatkowych i prawnych, po kwestie organizacyjne i zarządcze a także aspekty psychologiczne związane ze skomplikowanym procesem jakim jest przekazanie władzy. Skuteczne zaplanowanie i przeprowadzenie sukcesji wymaga interdyscyplinarnego podejścia.

Myśląc o sukcesji warto w tym zakresie skorzystać z doświadczenia innych osób - przede wszystkim prawników, jak i doradców podatkowych, czy też specjalistów w zakresie strategii biznesowej.

Warto mieć świadomość, że sukcesja firmy to proces długotrwały i wieloetapowy. Obejmuje nie tylko kwestie formalne, ale również przygotowanie następcy do przejęcia odpowiedzialności i zarządzania firmą, co wymaga analizy w zakresie różnych dziedzin.

Kluczowym elementem jest podjęcie świadomych decyzji dotyczących tego, komu i w jakim zakresie przekazujemy władzę, majątek oraz związane z firmą obowiązki.

Wybór odpowiedniej ścieżki sukcesyjnej, a także przygotowanie dokumentów i struktur prawnych zabezpieczających interesy wszystkich stron, wymaga indywidualnego podejścia. Nie istnieje jeden, właściwy dla wszystkich przedsiębiorców proces sukcesji. Nie istnieje jedna odpowiedź na pytanie - sukcesja, co to jest? Dlatego warto odpowiednio wcześniej rozpocząć rozmowy o sukcesji, jak przekazać biznes następcom – zanim pojawi się potrzeba jej nagłego wdrożenia.

Sukcesja biznesu dotyczy każdej działalności gospodarczej, bez względu na to w jakiej formie jest ona prowadzona.

Niewątpliwie najbardziej odporną formą prowadzenia biznesu na śmierć właściciela jest prowadzenie spółki, która działa jako osoba prawna, niezależna forma prawna od innych podmiotów (wspólników, właścicieli).

W tej publikacji przybliżymy Ci natomiast zagadnienia związane z sukcesją jednoosobowej działalności gospodarczej.

Zarząd sukcesyjny - sposób na dalsze funkcjonowanie JDG po śmierci jej właściciela

Śmierć właściciela firmy prowadzonej w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, może wprowadzić najbardziej dotkliwy chaos, utrudniając prowadzenie biznesu, podejmowanie bieżących i strategicznych decyzji, a nawet zapłatę pracownikom wynagrodzeń i realizowanie zawartych przez przedsiębiorcę kontraktów.

Na szczęście, Ustawą o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, wprowadzona została instytucja zarządu sukcesyjnego, która umożliwia prowadzenie przedsiębiorstwa po śmierci właściciela jednoosobowego biznesu, umożliwia kontynuowanie biznesu po jego śmierci na rachunek spadkobierców.

Kiedy można powołać zarządcę sukcesyjnego?

Zarząd sukcesyjny może zostać powołany przed śmiercią przedsiębiorcy jak i po jego śmierci - w takim jednak wypadku powinno to jednak nastąpić nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od momentu śmierci właściciela firmy. W przypadku gdy decyzja, dotycząca powołania zarządcy sukcesyjnego zapada już po śmierci przedsiębiorcy, można go powołać na wniosek małżonka przedsiębiorcy lub jego spadkobierców bądź zapisobierców.

Niezależnie od tego kiedy dojdzie do powołania zarządcy sukcesyjnego, aby mógł on pełnić swoją rolę konieczny jest wpis zarządcy sukcesyjnego w CEIDG przedsiębiorcy, dla którego został ustanowiony.

Zarząd sukcesyjny - czasowe rozwiązanie trudności związanych ze śmiercią przedsiębiorcy

Co istotne, zarząd sukcesyjny jest jedynie przejściowym rozwiązaniem i może funkcjonować jedynie do czasu przejęcia spadku przez spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy. Nie ma przy tym znaczenia czy dziedziczenie następować będzie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, czy sporządzonego przez przedsiębiorcę testamentu.

Zarząd sukcesyjny wygaśnie jednak najpóźniej po dwóch latach od dnia śmierci przedsiębiorcy, nawet jeśli nie dojdzie do podziału spadku po zmarłym przedsiębiorcy. Okres ten co prawda może zostać przedłużony z ważnych przyczyn przez sąd, jednak w żadnym wypadku nie może on trwać dłużej niż 5 lat. Wobec tego, decydując się na przyjęcie takiego rozwiązania w biznesie, musisz mieć na uwadze, że postępowanie spadkowe powinno się zakończyć w rozsądnym terminie.

Tak czy inaczej, choć powołanie zarządcy sukcesyjnego daje możliwość płynnego funkcjonowania JDG zmarłego przedsiębiorcy, nie jest ono rozwiązaniem docelowym pozwalającym na nieograniczone w czasie prowadzenie biznesu przez zarządcę sukcesyjnego wybranego przez przedsiębiorcę lub po jego śmierci przez jego spadkobiorców.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze zarządcy sukcesyjnego?

Funkcję zarządcy sukcesyjnego mogą pełnić zarówno członkowie rodziny przedsiębiorcy, jak i osoby trzecie.

Prowadzenie biznesu wymaga jednak niejednokrotnie wiedzy z różnych dziedzin, w związku z czym ważne jest, aby zarządca charakteryzował się umiejętnościami z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej, ma bowiem prowadzić przedsiębiorstwo na rachunek spadkobiercy, spadkobierców, którzy z mocy prawa wstąpili w prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy, a więc nabyli przedsiębiorstwo. W praktyce zarządcą sukcesyjnym wybierany jest najczęściej członek najbliższej rodziny przedsiębiorcy aczkolwiek może to być każda osoba fizyczna.

Przy wyborze zarządcy sukcesyjnego trzeba także pamiętać, że osoba ta musi bezwzględnie posiadać pełną zdolność do czynności prawnych i nie może mieć na swoim koncie orzeczenia o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli już po dokonanym wyborze zarządcy sukcesyjnego, dojdzie do utraty zdolności do czynności prawnych przez wybraną osobę, bądź wydania prawomocnego orzeczenia o zakazie prowadzenia działalności - zarządca utraci możliwość pełnienia powierzonej mu funkcji.

Jak ustanowić zarząd sukcesyjny?

Do skutecznego ustanowienia zarządu sukcesyjnego konieczne przede wszystkim jest powołanie zarządcy sukcesyjnego, wyrażanie zgody przez wybraną osobę, która ma pełnić funkcję zarządcy sukcesyjnego na jej wykonywanie, jak również wpis zarządcy sukcesyjnego w CEIDG przedsiębiorcy, dla którego jest ustanawiany.

Oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego oraz jego zgoda mogą zostać złożone w zwykłej formie pisemnej, czyli w wersji papierowej, chyba że powołanie zarządcy sukcesyjnego następuje już po śmierci przedsiębiorcy. W takim wypadku konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Co więcej, jeśli zarządca wybierany jest po śmierci przedsiębiorcy, może go powołać, małżonek przedsiębiorcy jeśli przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku, spadkobierca ustawowy lub testamentowy, który przejął spadek, zapisobierca windykacyjny, który przejął zapis windykacyjny. Co istotne - aby mogło dojść do powołania zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy konieczne jest wyrażenie zgody przez osoby, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, który jest większy niż 85/100. Spadkobiercy dziedziczą bowiem przedsiębiorstwo.

Przekształcenie JDG jako sposób na przeprowadzenie sukcesji

Zdecydowanie bardziej kompleksowym wyjściem w zakresie sukcesji jednoosobowej działalności gospodarczej jest dokonanie jej przekształcenia jeszcze za życia przedsiębiorcy w jedną ze spółek kapitałowych - tj. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkę akcyjną lub prostą spółkę akcyjną.

Śmierć członka zarządu spółki kapitałowej lub jej wspólnika nie wywołuje tak daleko idących konsekwencji dla funkcjonowania przedsiębiorstwa i majątku firmowego, jak ma to miejsce w przypadku śmierci przedsiębiorcy prowadzącego na własny rachunek jednoosobową działalność gospodarczą. W istocie prawa związane z udziałem w przedsiębiorstwie (udziały, akcje) podlegają dziedziczeniu, jednak co do zasady nie uniemożliwia to bieżącego funkcjonowania danej spółki.

Co więcej, już po dokonaniu przekształcenia JDG w spółkę można rozpocząć proces przekazania firmy na rzecz sukcesora. W wyniku przekształcenia jednoosobowego przedsiębiorcy staje się on jedynym wspólnikiem spółki kapitałowej, posiadającej w niej wszystkie udziały lub akcje. Może on jednak już bezpośrednio po dokonanym przekształceniu rozpocząć przekazanie władzy w firmie i darować lub sprzedać część, a nawet całość udziałów bądź akcji swoim następcom prawnym lub podmiotom trzecim. W ostatnim okresie czasu wręcz rewolucyjnym rozwiązaniem stało się wniesienie udziałów do fundacji rodzinnej.

Każdorazowo jednak proces przekształcenia wymaga strategicznego planowania, w związku z czym podjęcie decyzji o obraniu takiej drogi, w pierwszej kolejności warto skonsultować się z doświadczonymi doradcami. Koniecznie także zapoznaj się z naszą ofertą odnośnie przekształcenia spółki, z której dowiesz się w jakim zakresie możemy pomóc. Sprawdź także nasze aktualności, w których znajdziesz tematy o przekształceniu spółek.

Prowadzenie działalności w ramach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub prostej spółki akcyjnej, daje także możliwość ukształtowania umowy lub statutu danego podmiotu, w sposób zapewniający maksymalne bezpieczeństwo na wypadek wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych, takich jak śmierć wspólnika, czy członka zarządu. Poszerz swoją wiedzę w tym zakresie i przeczytaj nasze artykuł o zabezpieczeniu ciągłości działania spółki na wypadek zaistnienia nieprzewidzianych zdarzeń.

Sukcesja firmy w ramach sprzedaży podmiotowi zewnętrznemu

Chociaż myśląc o sukcesji, najczęściej mamy na myśli czynności, w wyniku których ogół praw i obowiązków dotyczących określonego przedsiębiorstwa zostanie przekazany najbliższym członkom rodziny, przedsiębiorcy nie zawsze wybierają taki model jej przeprowadzenia. Alternatywną formą sukcesji w biznesie jest sprzedaż firmy podmiotowi zewnętrznemu.

W teorii można sprzedać firmę prowadzoną jako jednoosobowa działalność gospodarcza.

W praktyce jednak bywa to bardziej skomplikowane niż sprzedaż spółki, ponieważ formalnie sprzedaje się nie samą działalność, a tzw. przedsiębiorstwo – czyli cały zestaw rzeczy i praw (majątkowych i niemajątkowych), które służą do prowadzenia biznesu. W wyniku sprzedaży przedsiębiorstwa na jego nabywcę nie przechodzą numery NIP i REGON, kontrakty zawarte przez przedsiębiorcę, czy wydane na jego rzecz decyzje czy zezwolenia.

W związku z tym, chcąc dokonać sprzedaży firmy podmiotowi zewnętrznemu, warto rozważyć czy nie warto w pierwszej kolejności dokonać przekształcenia JDG w jedną ze spółek kapitałowych, wnieść udziały do fundacji rodzinnej, a dopiero następnie sprzedać powstałe udziały lub akcje osobie trzeciej. W taki sposób nowi właściciele firmy przejmą ją wraz z całym jej majątkiem (np. posiadanymi przez spółkę nieruchomościami), pakietem zawartych przez nią kontraktów, prowadzonych inwestycji czy wydanych na jej rzecz decyzji, a cena uzyskana ze sprzedaży udziałów przez fundację rodzinną będzie mogła być reinwestowana w całości przez opodatkowania podatkiem dochodowym.

Oferta Kancelarii - następstwo prawne

Potrzebujesz wsparcia w ustanowieniu lub w zakresie odwołania zarządcy sukcesyjnego, jednak nie wiesz czy możesz taką sprawę załatwić w każdym urzędzie gminy? Zastanawiasz się czy wniosek dotyczący wpisu zarządcy do CEIDG może zostać wysłany listem poleconym? Chciałbyś ustalić czy przysługuje Ci zwolnienie od podatku od otrzymanej w spadku firmy, chcesz wiedzieć jak wygląda rozliczanie podatków w poszczególnych spółkach? A może spółka cywilna, którą prowadzisz wymaga restrukturyzacji?

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą Kancelarii w tym zakresie oraz z naszą ofertę usług świadczonych online na naszej Platformie Obsługi Prawnej i Podatkowej Online.