Obowiązek informacyjny pracodawcy – część 3

W pierwszej części cyklu Obowiązek informacyjny pracodawcy omówiłem powinności podmiotu zatrudniającego wynikające z art. 94 pkt 1 K.p. ukierunkowane na indywidualnego pracownika realizowane zarówno z urzędu jak na wniosek zainteresowanego.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

W drugiej przeanalizowałem obowiązek informacyjny pracodawcy na tle art. 23¹ K.p., dochodząc do wniosku, że przepis ten kształtuje szczególną, kwalifikowaną powinność informacyjną w sferze indywidualnego prawa pracy i nie stanowi podstawy do uwolnienia pracodawcy od obowiązku ogólnego wynikającego z art. 94 pkt 1 K.p., w sytuacji gdy funkcjonują u pracodawców związki zawodowe.

Kontynuując polemikę z artykułem E. Maniewskiej pt. Transfer przedsiębiorstwa a obowiązki informacyjne zakładowej organizacji związkowej („Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2009/7/15), zajmę się teraz głoszonym przez autorkę poglądem, jakoby na zakładowej organizacji związkowej w kontekście art. 23¹ K.p. ciążył obowiązek informacyjny względem pracowników.

Autorka na podstawie art. 23¹ § 3 K.p., stosując formułę wnioskowania a contrario (odwrotnie), dochodzi do wniosku, że jeśli u danego pracodawcy funkcjonują związki zawodowe, to tenże pracodawca jest zwolniony z obowiązku informacyjnego zapisanego w tym przepisie, co jest twierdzeniem słusznym.

Dalej jednak stwierdza, że nie ma przepisu zobowiązującego pracodawcę do ogólnego obowiązku informacyjnego, czyli tym samym popełnia zasadniczy błąd w swoim wnioskowaniu, pomijając art. 94 pkt 1 K.p. Dalsze wywody autorki artykułu są już konsekwencją błędnego pominięcia tego przepisu.

Dla wzmocnienia swoich twierdzeń autorka powołuje się jeszcze na Komentarz Kodeksu pracy autorstwa M. Gersdorf, K. Rączki, J. Skoczyńskiego, Warszawa 2008, w którym wyrażono pogląd, że w warunkach art. 23¹ § 3 K.p. zakładowe organizacje związkowe powinny poinformować pracowników o transferze przedsiębiorstwa.

Wskazuje także stanowisko M. Gersdorf, która z ostrożności procesowej radzi pracodawcom, aby w sytuacji zaistnienia przesłanek z art. 23¹ § 3 K.p. informowali jednak pracowników o transferze przedsiębiorstwa.

Komentarze Kodeksu pracy interpretujące poszczególne instytucje prawa pracy posługują się nieraz ogólnym i skrótowym wypowiadaniem poglądów na dany temat w kontekście wyłącznie określonego przepisu, co niekiedy może prowadzić do nieporozumień. Taka sytuacja nie powinna natomiast mieć miejsca w artykule szczegółowo zajmującym się daną jednostkową problematyką.

Autorka stwierdza, że w obowiązującym stanie prawnym nie ma przepisu prawa, który zobowiązywałby zakładowe organizacje związkowe do informowania pracowników o sytuacji zaistniałej na tle art. 23¹ K.p.

Dalej jednak usiłuje ów obowiązek wywieść z istoty celu funkcjonowania związku zawodowego i pomimo przywołania prawa unijnego, które jednoznacznie tym obowiązkiem obciąża pracodawców, autorka bez uzasadnionych argumentów dalej forsuje twierdzenie o obciążeniu obowiązkami informacyjnymi związków zawodowych.

Ustosunkowując się do twierdzeń autorki, można by poprzestać na konstatacji braku podstaw prawnych dla forsowanego poglądu. Moim zdaniem nie jest to jednak wystarczające, gdyż sam zamysł takiej ewentualnej regulacji prawnej jest po prostu systemowo niedopuszczalny.

Autorka słusznie stwierdza, że w literaturze prawa pracy poświęcono dużo miejsca obowiązkom związków zawodowych wobec innych podmiotów zbiorowego prawa pracy, natomiast brak jest opracowań dotyczących takich obowiązków względem pracowników.

Oczywistym jest, że wynika to charakteru prawnego związku zawodowego jako dobrowolnej i samorządnej organizacji ludzi pracy, powołanej do reprezentowania i obrony praw oraz interesów zawodowych i socjalnych pracowników.

Taka definicja związku zawodowego powoduje ten skutek, że w żadnym przepisie prawa pracy ustawodawca nie może niezależnej, samorządnej organizacji obciążać obowiązkami względem swoich członków i dlatego nigdzie tego nie uczynił. Obowiązki takie mogą być natomiast przedmiotem statutów związkowych uwzględniających wolę samorządnej organizacji.

Proponowane przez autorkę rozwiązanie legislacyjne obciążające związki zawodowe obowiązkami informacyjnymi względem pracowników powodowałoby, że przestałyby one być niezależnymi, gdyż państwo nakładałoby na nie określone powinności. W konsekwencji byłby to powrót do stanu prawnego sprzed sierpnia 1980 r., co równałoby się likwidacji niezależnych, samorządnych związków zawodowych.

Wyjaśniając problem bardziej szczegółowo, wskazać należy na systematykę reprezentowania przez związek zawodowy wszystkich pracowników w sferze zbiorowego prawa pracy oraz zasadniczo własnych członków w sprawach indywidualnego prawa pracy, co wyraźnie stwierdza art. 7 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.).

Art. 26¹ ust. 1 cyt. ustawy o związkach zawodowych stanowi prawie powtórzenie treści art. 23¹ § 3 K.p., co oznacza, że ustawodawca zapewnia związkom zawodowym tak szczegółowe informacje, jakie gwarantuje pracownikom w zakładach nieuzwiązkowionych.

Art. 26¹ ustawy o związkach zawodowych reguluje jednak problematykę zbiorowego a nie indywidualnego prawa pracy, natomiast możliwość skorzystania przez pracownika z instytucji określonej w art. 23¹ § 4 K.p. należy do sfery indywidualnego prawa pracy.

Tych obu sfer prawa pracy nie można mylić, ani używać zamiennie w zakresie problematyki informacyjnej obciążającej pracodawcę. Systemowa analiza art. 23¹ K.p. i art. 26¹ ustawy o związkach zawodowych prowadzi do wniosku, że ustawodawca uwolnił pracodawcę od kwalifikowanej formy informacyjnej względem pracowników w sytuacji, gdy działają związki zawodowe, co jest rozwiązaniem słusznym, gdyż pracownicy mogą pozyskać bardziej szczegółowe informacje od związku zawodowego.

Okoliczność ta nie uwalnia jednak pracodawcy od ogólnego obowiązku informacyjnego względem indywidualnego pracownika, uprawnionego do ewentualnego skorzystania z instytucji określonej w art. 23¹ § 4 K.p., gdyż ta kwestia dotyczy problematyki indywidualnego prawa pracy i relacji pomiędzy stronami stosunku pracy.

W konsekwencji, jeśli pracodawca nie poinformuje pracownika o terminie przejęcia zakładu pracy przez innego pracodawcę i tym samym uniemożliwi pracownikowi skorzystanie z instytucji, o której mowa w art. 23¹ § 4 K.p., to podmiot zatrudniający będzie ponosił z tego tytułu odpowiedzialność odszkodowawczą względem pracownika.

Podstawą prawną odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy byłby art. 471 K.c. znajdujący zastosowanie w stosunkach pracy przez art. 300 K.p. Oczywiście w sytuacji uniemożliwienia skorzystania z art. 23¹ § 4 K.p. pracownik musiałby wykazać, że w związku z tym poniósł szkodę.

Od tej odpowiedzialności pracodawca nie uwolni się poprzez udowodnienie przekazania stosownych informacji zakładowej organizacji związkowej, gdyż przekazanie takiej informacji nastąpiło w trybie przepisów zbiorowego prawa pracy, a obowiązek informacyjny w sferze indywidualnego prawa pracy wynikający z art. 94 pkt 1 K.p. nie został przez ustawodawcę wyłączony.

Formuła wolności związkowej zakłada, że każdy pracownik swobodnie decyduje o tym, czy chce należeć do związku zawodowego i utrzymywać z daną organizacją jakiekolwiek kontakty. W konsekwencji istnienia zasady wolności związkowej nie do przyjęcia jest możliwość przerzucenia na związek zawodowy obowiązku informacyjnego względem np. pracownika niezrzeszonego i niezainteresowanego działalnością związkową.

Widać tu wyraźnie istotę zbiorowego prawa pracy zupełnie odrębną od istoty indywidualnego prawa pracy, co w relacji do obowiązków informacyjnych pracodawcy ma istotne znaczenie.

Tak więc obowiązku informacyjnego pracodawcy realizowanego względem związku zawodowego w sferze zbiorowego prawa pracy nie można utożsamiać ze spełnieniem takiego obowiązku informacyjnego w sferze indywidualnego prawa pracy dotyczącego każdego pojedynczego pracownika.

Struktura treści informacji przekazywanej pracownikowi w zakładzie uzwiązkowionym może natomiast być ograniczona w takim zakresie, jaki pozwala pracownikowi na możliwość terminowego skorzystania z instytucji określonej w art. 23¹ § 4 K.p.

Pełny zakres informacji może być natomiast udzielony na wniosek zainteresowanego pracownika. Przy czym pracodawca, który poprawnie przekazał zakładowej organizacji związkowej informację w trybie art. 26¹ ustawy o związkach zawodowych, nie może odmówić przekazania takiej informacji na indywidualny wniosek pracownika.

Nie wolno mu w szczególności odesłać pracownika do organizacji związkowej w celu pozyskania tej informacji, ponieważ obowiązek informacyjny w sferze indywidualnego prawa pracy obciąża pracodawcę.

Reasumując, związek zawodowy nie posiada normatywnie żadnych obowiązków informacyjnych względem pracowników. Nie istnieje także de lege ferenda (w świetle prawa przyszłego) legalna możliwość nałożenia takiego obowiązku na związek zawodowy, gdyż tym sposobem państwo wkraczałoby bezprawnie w niezależność związkową zapisaną w Konstytucji RP.

Tym samym proponowana przez autorkę wykładnia de lege lata (na tle prawa obowiązującego) jak i wnioski de lege ferenda są systemowo niemożliwe do zaakceptowania.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>