Zakres stosowania Konwencji Nr 81 MOP – część 2

W artykule pt. Zakres kontroli Państwowej Inspekcji Pracy (PiZS, 2008/3/18), L. Florek omawia zagadnienia dotyczące ograniczenia liczby kontroli i czasu ich trwania w stosunku do pracodawców prowadzących działalność usługową, a także relację przepisów podlegających kontroli inspekcji w świetle Konwencji Nr 81 MOP i prawa polskiego.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Analizując przepisy Konwencji Nr 81 MOP i przepisy ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589), autor dochodzi do wniosku, że pojęcie przepisów prawa podlegających kontroli jest węższe w Konwencji Nr 81 aniżeli w ustawie o PIP.

Powołując się na art. 27 Konwencji Nr 81 MOP, L. Florek stwierdza, że konwencja dotyczy przepisów prawnych obejmujących oprócz ustawodawstwa pracy, orzeczenia arbitrażowe i układy zbiorowe, nad których stosowaniem powinni czuwać inspektorzy pracy.

Zakresowi temu L. Florek przeciwstawia regulacje art. 10 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589), które w strukturze treści mówiącej o przepisach prawa pracy obejmują także regulaminy pracy, których nie wymienia Konwencja Nr 81.

Na tej podstawie L. Florek stawia tezę, że zakres kontroli realizowanej na podstawie cyt. ustawy o PIP jest szerszy, aniżeli zakres kontroli podejmowanej na podstawie Konwencji Nr 81 MOP.

W rezultacie, wyraża końcowe przekonanie, że jeżeli kontrola PIP oparta jest na przepisach Konwencji Nr 81 MOP, to powinna ona dotyczyć tylko przepisów prawa w rozumieniu Konwencji Nr 81, a więc z pominięciem regulaminów pracy.

Z twierdzeniem powyższym zgodzić się nie można w żadnym razie. Przede wszystkim L. Florek zdaje się nie rozumieć systematyki budowy legislacyjnej przepisów Konwencji Nr 81 MOP.

Konwencja jako prawo międzynarodowe skierowane do państw członkowskich, których wewnętrzne regulacje prawne mogą przybierać różnego rodzaju rozwiązania, musi posługiwać się ogólnymi szerokimi sformułowaniami.

Z tego powodu, Konwencja Nr 81 MOP nie zawęża pojęcia „przepisów prawa” do „prawa pracy” ale celowo posługuje się szerszym pojęciem „przepisy prawa”, w którym to pojęciu, rzecz jasna mieści się polskie prawo pracy.

W poszczególnych krajach członkowskich struktura gałęzi prawa może być przecież różna. Warto przypomnieć, że w 1947 r. kiedy uchwalano Konwencję Nr 81, w Polsce nie istniało wyodrębnione gałęziowo prawo pracy, co nastąpiło formalnie dopiero z dniem 1 stycznia 1975 r., tj. z chwilą wejścia w życie Kodeksu pracy.

Przeciwstawianie, w sferze warunków pracy i ochrony pracowników przy wykonywaniu ich zawodu, pojęcia szerszego „przepisy prawa” pojęciu węższemu „prawo pracy” i twierdzenie następnie, że z tego powodu zakres przedmiotowy Konwencji Nr 81 MOP jest węższy aniżeli zakres przedmiotowy polskiego prawa pracy, jest niezrozumiałe.

Ogólne sformułowanie użyte przez Konwencję Nr 81 MOP daje podstawę do twierdzenia przeciwnego, a mianowicie, że postanowienia prawa międzynarodowego mogą dotyczyć czegoś więcej aniżeli polskiego prawa pracy.

Konwencja Nr 81 MOP odwołuje się przecież w art. 18 do sankcji karnych, a to jest dziedzina w układzie polskim Kodeksu karnego, gdy chodzi o prawo materialne.

Zdefiniowanie w art. 27 Konwencji Nr 81 MOP pojęcia „przepisy prawne” nie daje żadnej podstawy do twierdzenia, że konwencja nie obejmuje problematyki regulaminów pracy. Przeciwnie, wymienione w tym zakresie ustawodawstwo, to nic innego, jak między innymi polskie przepisy Kodeksu pracy, będące źródłami prawa pracy.

Przede wszystkim zwrócić trzeba uwagę na to, że Konwencja Nr 81 została uchwalona w 1947 r. i z tego powodu, przy formułowaniu wykładni definicji zamieszczonej w art. 27 Konwencji Nr 81 trzeba odpowiednio uwzględniać rozwój w latach 1948-2008 światowego, w tym polskiego prawa pracy.

Użycie w Konwencji Nr 81 zwrotu o orzeczeniach arbitrażowych i układach zbiorowych nie może być pojęciowo utożsamiane ze ścisłym zakresem kompetencji inspekcji pracy, gdyż taka precyzyjna wykładnia gramatyczna prowadzi całkowicie na manowce.

Wystarczy wskazać, że w Polsce nie ma w ogóle w sferze prawa pracy orzeczeń arbitrażowych. Drugie sformułowanie mówiące o układach zbiorowych, czyli porozumieniach opartych na ustawie, także musi był interpretowane w sposób szeroki a nie wąski, bo w przeciwnym razie zakres kompetencji inspekcji pracy nie będzie odpowiedni do konkretnych rozwiązań legislacyjnych obowiązujących w różnych krajach, które ratyfikowały tę konwencję.

Gdy chodzi o Polskę, to przy literalnym brzmieniu pojęcia „układ zbiorowy” można by wysuwać np. nonsensowne twierdzenie, czy aby chodzi tutaj o „układ zbiorowy pracy”, gdyż tego trzeciego charakterystycznego zwrotu Konwencja Nr 81 nie wymienia.

Biorąc to pod uwagę, kryteriami, dla których może poprawnie dochodzić do wyodrębnienia zakresu kompetencji kontrolnej inspekcji pracy będą takie akty prawne, których nazewnictwo jest jedynie zbliżone do orzeczeń arbitrażowych czy układów zbiorowych, ale które to akty będą miały charakter mocy prawa i nad których stosowaniem powinni czuwać inspektorzy pracy, zgodnie z przepisami prawa krajowego.

Taki sposób wykładni pojęć gramatycznych, nawet poprzez ich pewną modyfikację albo pominięcie pewnych zwrotów, jest powszechnie przyjęty w orzecznictwie Sądu Najwyższego wtedy, gdyby wyraźnie gramatyczna wykładnia prowadziła do nonsensownych rezultatów (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów SN z dnia 19 listopada 1984 r. III UZP 44/84 OSNCP z 1986 r., nr 6, poz. 86, której ówcześnie nadano moc zasady prawnej).

Zgodnie z art. 9 K.p. źródłem prawa pracy jest m.in. regulamin pracy, a także regulamin wynagradzania, nad poprawnością stosowania których powinni czuwać inspektorzy pracy, zgodnie z kompetencjami kontrolnymi obecnie zapisanymi w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589).

Wskazany przepis ustawy o PIP uprawnia inspekcję do kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy w identyczny sposób, jak to czynił art. 8 ust. 1 pkt 1 poprzedniej ustawy z dnia 6 marca 1981 r. o PIP (Dz. U. Nr 6, poz. 23 z późn. zm.).

W konsekwencji, pomimo zmiany ustawy o PIP, zakres kompetencji inspekcji w tej sferze nie uległ zmianie. Inspekcja pracy zawsze była uprawniona do kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, które w rozumieniu art. 27 Konwencji Nr 81 MOP mieszczą się w pojęciu szerszym przepisów prawa. Konwencji Nr 81 MOP nie sposób wobec tego interpretować bez kontekstu prawa krajowego.

W każdym jednak wypadku, zakres pojęć użytych w Konwencji Nr 81 MOP jest zdecydowanie szerszy, aniżeli pojęcia, którymi posługuje się nasz Kodeks pracy, gdyż one dotyczą tylko przedmiotu prawa pracy, podczas, gdy konwencja poza tym odnosi się też do innych gałęzi naszego prawa krajowego.

Dalsze rozważania autora odnoszącego się do kwestii karalności za naruszenie przepisów prawa pracy, nie mają żadnego związku z omawianymi zagadnieniami, gdyż dotyczą zakresu przedmiotowego tej karalności za określone czyny, które nasz ustawodawca scharakteryzował jako szkodliwe społecznie.

Podsumowując, należy stwierdzić, że Konwencja Nr 81 MOP posługując się w art. 2 ust. 1 ogólnym sformułowaniem „przepisy prawa” dotyczące warunków pracy i ochrony pracowników przy wykonywaniu ich zawodu, obejmuje wszystkie te zagadnienia, które nasz ustawodawca objął pojęciem przepisów prawa pracy w aspekcie warunków pracy i ochrony pracowników.

Regulamin pracy jako wewnątrzzakładowe źródło prawa pracy ustalające organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników (art. 104 § 1 K.p.), jest więc aktem prawnym podlegającym kontroli inspektora pracy, podobnie jak regulamin wynagradzania (art. 77² K.p.), tak na podstawie ustawy o PIP jak i w myśl przepisów Konwencji Nr 81 MOP.

Twierdzenie przeciwne nie znajduje dostatecznego uzasadnienia, lecz stanowi zupełnie dowolną i w skutkach nonsensowną wykładnię prawa międzynarodowego, będącego źródłem prawa powszechnie obowiązującego w Polsce, mającego pierwszeństwo stosowania na wypadek kolizji z ustawą (art. 91 Konstytucji RP).

Odmiennie rzecz wygląda, w aspekcie omawianych problemów, gdy chodzi o charakter zadań PIP dotyczących kontroli legalności zatrudnienia, co wynika z wyraźnego oddzielenia przez ustawodawcę w art. 1 cyt. ustawy o PIP z 2007 r. problematyki prawa pracy od zagadnień przepisów dotyczących kontroli legalności zatrudnienia.

Kontrola legalności zatrudnienia łączy się z problematyką regulowaną prawnie szeroko rozumianymi przepisami prawa pracy, to jednak w tym przypadku są to niewątpliwie regulacje wykraczające poza pojęcie przepisów prawa dotyczących warunków pracy i ochrony pracowników przy wykonywaniu ich zawodu.

W konsekwencji, gdyby inspektor pracy podejmował wyłącznie kontrolę w zakresie legalności zatrudnienia, wówczas uzasadnione byłoby twierdzenie, że jego czynności nie są objęte przepisami Konwencji Nr 81 MOP.

W tym wypadku zatem, bezpodstawne byłoby stosowanie wyjątków od przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z powołaniem się na postanowienia Konwencji Nr 81 MOP.

Jeżeli jednak inspektor pracy kontroluje zarówno przepisy prawa pracy dotyczące warunków pracy i ochrony pracowników przy wykonywaniu ich pracy, jak również bada legalność zatrudnienia, to wówczas stosowanie art. 16 Konwencji Nr 81 MOP jest w pełni uzasadnione.

Oznacza to w tym ostatnim przypadku, że nie stosuje się żadnych ograniczeń w zakresie zarówno liczby jak i czasu trwania kontroli, co dotyczy czynności inspekcyjnych podejmowanych względem każdego pracodawcy.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>