Skutki ratyfikacji Konwencji rzymskiej – część 3

W dniu 22 stycznia 2008 r. opublikowana została w Dzienniku Ustaw Nr 10 pod pozycją 57 Konwencja o przystąpieniu m.in. Rzeczypospolitej Polskiej do Konwencji o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, otwartej do podpisu w Rzymie w dniu 19 czerwca 1980 r., oraz do Pierwszego i Drugiego Protokołu w sprawie jej wykładni przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich – zwanej dalej Konwencją rzymską.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Zgodnie z obowiązującym w Polsce porządkiem prawnym od dnia publikacji w Dzienniku Ustaw jesteśmy związani postanowieniami Konwencji rzymskiej, która stanowi prawo powszechnie obowiązujące mające pierwszeństwo stosowania na wypadek kolizji z ustawą zwykłą.

W pierwszej części opracowania omówiłem status Konwencji w strukturze polskiego prawa powszechnie obowiązującego, a także podstawową przesłankę jej stosowania. Druga część poświęcona była ogólnym zasadom wyboru prawa, w tym konieczności stosowania krajowych przepisów bezwzględnie obowiązujących.

W razie braku wyboru prawa Konwencja przewiduje domniemanie stosowania określonego prawa, co uzależnia od różnych okoliczności. Jeżeli wybór nie został dokonany, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek.

Jeżeli jednak część umowy, która daje się oddzielić od reszty, wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, wówczas do tej części można zastosować w drodze wyjątku prawo tego innego państwa (art. 4 Konwencji). W kontekście tego postanowienia powstaje wątpliwość, czy w sferze stosunku pracy można w ogóle mówić o rozdzielności treści umowy o pracę, czy też innej formy nawiązania stosunku pracy?

Moim zdaniem, powszechne regulacje Kodeksu pracy wykluczają ocenę umowy o pracę pod kątem dokonywania podziału jej treści na odrębne zagadnienia w rozumieniu Konwencji rzymskiej. W tych warunkach wydaje się, że art. 4 Konwencji rzymskiej nie będzie miał zastosowania do wyboru prawa dotyczącego nawiązanego stosunku pracy.

Domniemywa się, że umowa wykazuje ściślejszy związek z tym państwem, w którym strona, na której spoczywa obowiązek spełnienia świadczenia charakterystycznego, w chwili zawarcia umowy ma miejsce zwykłego pobytu lub – w przypadku spółki, stowarzyszenia albo osoby prawnej – siedzibę zarządu.

Jeżeli jednak umowa została zawarta w ramach działalności zawodowej, domniemywa się, że wykazuje ona najściślejszy związek z państwem, w którym znajduje się główne przedsiębiorstwo lub – jeżeli zgodnie z umową świadczenie ma być spełnione przez inne przedsiębiorstwo niż główne – z państwem, w którym znajduje się to inne przedsiębiorstwo.

Ten wskazany kierunek domniemania świadczy o tym, że w braku wyboru prawa, domniemanie stosowania prawa polskiego będzie występowało np. wówczas, gdy pracodawca zagraniczny, mający swoją główną siedzibę poza Polską, będzie posiadał na terenie RP swój oddział.

Obok przytoczonych ogólnych zasad stosowania określonego prawa, Konwencja w art. 6 szczegółowo reguluje problematykę indywidualnej umowy o pracę. W myśl tego przepisu, bez względu na ogólne zasady dotyczące sposobu wyboru prawa, w umowach o pracę wybór dokonany przez strony nie może prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony, która przysługuje mu na podstawie bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, które miałyby zastosowanie w przypadku braku wyboru prawa.

Wskazana regulacja wymusza stosowanie do pracowników przepisów bezwzględnie obowiązujących, których zdefiniowanie obejmować będzie przepisy bezwzględnie dwustronnie i jednostronnie obowiązujące. Wynika to stąd, że jeśli na tle ogólnych zasad, o których mowa w art. 3 Konwencji, przyjąć takie rozumienie przepisów bezwzględnie obowiązujących, to ono będzie także właściwe dla celów postanowień art. 6 Konwencji.

Bez względu na prawo właściwe, w razie braku wyboru prawa do umów o pracę stosuje się:

• prawo państwa, w którym pracownik zazwyczaj świadczy pracę, w wykonaniu umowy i to nawet wówczas, gdy jest tymczasowo oddelegowany do innego państwa;
   
• prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, w którym pracownik został zatrudniony, jeżeli zazwyczaj nie świadczy on pracy w jednym i tym samym państwie;

– chyba że z całokształtu okoliczności wynika, że umowa o pracę wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, w takim przypadku stosuje się prawo tego innego państwa.

Prawo właściwe dla umowy o pracę ma zastosowanie w szczególności do:

(art. 10 Konwencji):

• jej wykładni;
• wykonywania wynikających z niej zobowiązań,
• skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań łącznie z określeniem wysokości szkody w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa oraz w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe;
• różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikających z upływu terminów;
• skutków nieważności umowy.

Zgodnie z art. 14 Konwencji, prawo właściwe dla umowy zgodnie z Konwencją stosuje się w takim zakresie, w jakim ustanawia ono w odniesieniu do zobowiązań umownych domniemania prawne lub określa rozkład ciężaru dowodu.

Dowód czynności prawnej może być przeprowadzony wszelkimi środkami dopuszczalnymi zgodnie z prawem sądu lub zgodnie z jednym z praw wskazanych w art. 9 Konwencji, według którego czynność prawna jest ważna co do formy, o ile dowód można przeprowadzić w ten sposób przed sądem orzekającym.

W myśl art. 15 Konwencji, za prawo właściwe danego państwa rozumie się normy prawne powszechnie obowiązujące w tym państwie, z wyłączeniem norm prawa prywatnego międzynarodowego. W naszym polskim przypadku oznacza to przepisy, o których mowa w art. 87 Konstytucji RP, z wyłączeniem Prawa prywatnego międzynarodowego.

Wybór prawa właściwego przesądza zatem także o właściwości sądu do rozstrzygania ewentualnych sporów na tle nawiązanego kontraktu. Art. 10 ust. 2 Konwencji przewiduje jednak, że w odniesieniu do sposobu wykonania oraz środków, które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego wykonania umowy, bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie tej umowy.

W Pierwszym Protokole do Konwencji rzymskiej jej sygnatariusze poddali pod osąd Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich jurysdykcję do dokonywania wykładni:

• Konwencji rzymskiej,
• Konwencji o przystąpieniu do Konwencji rzymskiej,
• Postanowień Pierwszego protokołu, co dotyczy Protokołu Drugiego i ewentualnie dalszych zawieranych protokołów do tej Konwencji.

W strukturze polskiego porządku prawnego Sąd Najwyższy oraz Naczelny Sąd Administracyjny mają prawo zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich o dokonanie wykładni, w szczególności postanowień Konwencji, jeżeli wstępne rozstrzygnięcie wykładniowe jest niezbędne do rozpoznania sporu zawisłego przed tymi sądami.

Konwencja w art. 7 reguluje problematykę związaną z przepisami wymuszającymi swoje zastosowanie, stwierdzając, że chodzi tutaj o przepisy, które znajdują zastosowanie w świetle prawa innego państwa, bez względu na to, jakiemu prawu podlega nawiązana umowa.

Rozstrzygnięcie, co do uwzględnienia takich regulacji prawnych dla celów nawiązanego stosunku pracy, powinno być ocenione na tle ich charakteru i przedmiotu oraz skutków, jakie wystąpiłyby na wypadek zastosowania lub niezastosowania tych przepisów.

Jednocześnie Konwencja w art. 7 ust. 2 zastrzega, że jej postanowienia nie naruszają stosowania przepisów prawa państwa sądu orzekającego, bez względu na to, jakie prawo ma zastosowanie do umowy. Jak się wydaje, postanowienie to będzie dotyczyło przypadku, gdy wyodrębniona część umowy objęta jest właściwością innego prawa, która to sytuacja stosunków pracy zasadniczo nie będzie dotyczyć.

Zastosowania normy prawa wskazanego przepisami Konwencji można odmówić jedynie wówczas, gdy takie zastosowanie w sposób oczywisty byłoby nie do pogodzenia z porządkiem publicznym państwa sądu orzekającego (art. 17 Konwencji).

W myśl art. 18 Konwencji, przy dokonywaniu wykładni i stosowaniu jednolitych przepisów właściwych wedle postanowień Konwencji bierze się pod uwagę ich międzynarodowy charakter oraz potrzebę osiągnięcia jednolitości wykładni i stosowania tych przepisów.

Jednocześnie art. 20 Konwencji stwierdza, że jej postanowienia nie uchybiają stosowaniu norm kolizyjnych dla zobowiązań umownych w kwestiach szczególnych, które są lub będą zawarte w aktach prawnych Wspólnot Europejskich lub w wydanych w wykonaniu takich aktów w zharmonizowanych przepisach prawa krajowego.

Art. 21 Konwencji przewiduje także, że jej postanowienia nie uchybiają stosowaniu konwencji międzynarodowych, których stronami są lub staną się umawiające strony.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>