Prawa nabyte w szkolnictwie wyższym część 3

II.
Znaczenie Konstytucji dla stosunków pracy i procesów legislacyjnych zmieniających status zatrudnieniowy określonej kategorii pracowników rozpocząć trzeba od stwierdzenia, że ustawa zasadnicza realizując funkcję ochronną prawa pracy, zmierza do ustawowego zagwarantowania pracownikom określonych minimalnych uprawnień i maksymalnych obowiązków.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Funkcja ochronna prawa pracy obok funkcji organizatorskiej stanowiła zasadniczą podstawę tworzenia odrębnej gałęzi prawa pod nazwą prawo pracy, (por. J. Pacho, Funkcje prawa pracy (w:) Nowe prawo pracy pod red. R. Korolca i J. Pacho, Warszawa 1975, s. 23-26).

Kluczowe znaczenie w tym zakresie posiadają te zagadnienia wynikające z funkcji ochronnej prawa pracy, które ustawodawca zasadniczy nakazuje uregulować w drodze ustawy.Ukształtowane w określony sposób ustawowe minimalne uprawnienia pracownika są następnie chronione przy pomocy m.in. zasady zachowania praw słusznie nabytych wynikającej z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W demokratycznym państwie prawnym podstawową funkcją konstytucyjnych wolności i praw jednostki jest funkcja ochronna, która chroni obywatela przed nadmierną ingerencją państwa, w zakresie nieuzasadnionego pogorszenia jego sytuacji prawnej.

Wyznaczenie granicy dopuszczalnej ingerencji odbywa się m.in. w oparciu o zasadę proporcjonalności, która sama nie precyzuje dopuszczalnych lub niedopuszczalnych działań państwa względem obywatela, ale wskazuje metodę ustalania granic dopuszczalnej ingerencji w sferę praw człowieka, przy pomocy art. 31 ust. 3 Konstytucji (zob. K. Wojtyczek, Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999, s. 166-167, a także, Zarys systemu prawa pracy, tom I, Część ogólna prawa pracy, red. K.W. Baran, Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 277-278).

Zasada zachowania praw słusznie nabytych ma kluczowe znaczenie, gdyż w warunkach normalnie rozwijającego się kraju, przy jej niedochowaniu, może powodować daleko idące negatywne konsekwencje społeczne.

Z tego powodu w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poświęcono temu zagadnieniu bardzo dużo miejsca, wyjaśniając reguły wynikające z przepisów samej Konstytucji, które nakazują poprawne stosowanie zasady zachowania praw słusznie nabytych.

Pierwszym założeniem kierowanym do ustawodawcy jest zasada przyzwoitej legislacji, obejmująca wymaganie określoności przepisów, które muszą być formułowane w sposób poprawny, precyzyjny i jasny (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2009 r., Kp 8/09).

Ustawowa regulacja winna czynić zadość dyrektywie dostatecznej określoności i stabilności unormowań prawnych, która stanowi pochodną zasady demokratycznego państwa prawa, wyrażonej w art. 2 Konstytucji (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lutego 2004 r., P21/02).

Stopień określoności konkretnych regulacji prawnych podlega każdorazowej relatywizacji w odniesieniu do okoliczności faktycznych i prawnych, jakie towarzyszyły podejmowanej regulacji, co jest naturalną konsekwencją nieostrości języka, w którym redagowane są teksty prawne (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 grudnia 2012 r. K 9/12 i postanowienia z dnia 11 grudnia 2009 r., Kp 8/09).

Jednakże analiza ta musi być prowadzona przy pomocy zasad przewidzianych w art. 31 ust. 3 Konstytucji na wypadek, gdyby jej efekt miał prowadzić do pozbawienia obywatela prawa słusznie nabytego.

Z tego powodu nakazywana ustawodawcy reguła przyzwoitej legislacji ma szczególnie istotne znaczenie w tekście aktów normatywnych zawierających przepisy intertemporalne, gdyż ustawodawca nie może poprzez niejasne treści przepisów pozostawiać organom mającym je stosować nadmiernej swobody przy ustalaniu ich rzeczywistej treści (por. uzasadnienia wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 stycznia 2003 r., K 2.02 i z dnia 25 marca 2003 r., K 7/01).

Zasada ta powinna być ściśle przestrzegana w sytuacji, gdy przepisy mają ograniczać wolności oraz prawa człowieka i obywatela (por. uzasadnienie wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia K 33/00, 30 października 2001 r. 22 maja 2002 r., K 6/02 i z 20 kwietnia 2004 r/, K 45/02).

Przekroczenie pewnego poziomu niejasności przepisów stanowić może samoistną podstawę stwierdzenia ich niezgodności z art. 2 Konstytucji (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2009 r., K 50/07).

Do wyjątków jednak należy sytuacja, gdy dany przepis jest w takim stopniu wadliwy, że posługując się racjonalnie poprawnymi metodami wykładni i w sposób zgodny z Konstytucją, nie można go właściwie zinterpretować.

Nie każde nawet istotne wątpliwości interpretacyjne uzasadniają utratę mocy prawnej danego niejasnego przepisu, czy też nawet ingerencję Trybunału Konstytucyjnego pokazującego poprawny sposób rozumienia tej regulacji, jeżeli w drodze wykładni praktycznej, czy doktrynalnej komentator dokona stosownej wykładni niejasnego przepisu w zgodzie z zasadami Konstytucji.

Wymóg logicznej poprawności i spójności należy stawiać całemu aktowi prawnemu przy uwzględnieniu logiki formalnej, poprawnych zasad wykładniowych i kryteriów zdroworozsądkowych.

Przy badaniu różnych norm prawnych zawartych w jednym akcie prawnym konieczne jest rozważenie, czy unormowania pozostają ze sobą spójne i logicznie powiązane (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 maja 2005 r., P 6/04).

Te podstawowe założenia Konstytucji dodatkowo są wzmocnione jej postanowieniem art. 24, który przewiduje, że państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Oznacza to, że zagadnienia regulowane ustawowo, jako uprawnienia pracownicze są zasadniczo chronione z jednej strony, przez zapis poprawnie interpretowanych ustaw zwykłych, a z drugiej przez Państwową Inspekcję Pracy realizującą ten nadzór w imieniu państwa.

Chociaż art. 24 Konstytucji nie wskazuje wprost na Państwową Inspekcję Pracy, jako podmiot realizujący zapisane w tym przepisie zadania państwa, to jednak okoliczność ta jest oczywista w świetle kompetencji tego organu zapisanych w art. 10 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, j.t. Dz. U. z 2019 r. poz.1251, (por. szerzej na ten temat: J. Oniszczuk, Zasady ochrony pracy i państwowy nadzór nad warunkami pracy (w:) Zarys systemu prawa pracy tom I, Część ogólna prawa pracy, red. K.W. Baran, Warszawa 2010, s. 297-298).

Państwowa Inspekcja Pracy w warunkach braku legalnej wykładni ustaw ma do spełniania bardzo ważną rolę, zmierzającą do jednakowego, powszechnego stosowania wątpliwych przepisów prawa pracy i nie powinna tej swojej roli przerzucać na barki sądów.

Jej wykładnia ma charakter wykładni formalnej, którą niekiedy nazywa się decyzyjną albo operatywną (por. M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady. Reguły, Wskazówki, Warszawa 2002 s. 60-61).

Znaczenie tej wykładni jest bliskie wiążącej, na co wpływa fakt sprawowania przez Państwową Inspekcję Pracy nadzoru nad warunkami pracy przypisanego państwu w art. 24 Konstytucji.Jest to organ pośrednio konstytucyjnie upoważniony do wpływania na poprawne, jednolite stosowanie prawa w zakresie ustawowo powierzonych mu obowiązków.

Przy komentowaniu Przepisów wprowadzających Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w zakresie zagadnień dotyczących zmian statusu zatrudnieniowego pracowników wyższych uczelni wszystkie te wskazane okoliczności muszą być odpowiednio wzięte pod uwagę, aby można było stwierdzić, że ta legislacja pozostaje w zgodności z zasadami Konstytucji RP.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>