Postępowanie kontrolne inspektora pracy – część 1

W ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589) obowiązującej od dnia 1 lipca 2007 r. postępowaniu kontrolnemu poświęcono oddzielny 4 rozdział.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Zgodnie z art. 21 cyt. ustawy, postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bhp, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń.

Kontroli PIP podlegają, zgodnie z art. 13 ustawy:

• pracodawcy w pełnym zakresie problematyki prawa pracy i legalności zatrudnienia,
• przedsiębiorcy niebędący pracodawcami na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy – w zakresie bhp i legalności zatrudnienia.

Kontrole przeprowadzają, w myśl art. 22 ustawy:

• inspektorzy pracy działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy,
• wyznaczeni przez Głównego Inspektora Pracy inspektorzy pracy przeprowadzający czynności poza swoją właściwością terytorialną lub poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeśli stosunek pracy podlega przepisom prawa polskiego,
• pracownicy nadzorujący czynności kontrolne oraz podinspektorzy – na podstawie imiennego upoważnienia Głównego Inspektora Pracy lub okręgowego inspektora pracy,
• biegli specjaliści, na podstawie imiennego upoważnienia Głównego Inspektora Pracy lub okręgowego inspektora pracy (art. 25 ustawy).

Inspektorzy pracy są uprawnieni, na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy, do przeprowadzenia, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia.

Kontrola legalności zatrudnienia dotyczy obowiązku (art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy) :

• informowania powiatowych urzędów pracy o zatrudnieniu bezrobotnego lub powierzeniu mu wykonywania innej pracy zarobkowej,
• informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności,
• opłacania składek na Fundusz Pracy,
• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru,
• prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• kontroli legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców.

Kontrolę przeprowadza się po okazaniu legitymacji służbowej, natomiast kontrolę przedsiębiorcy przeprowadza się po okazaniu legitymacji służbowej i upoważnienia do kontroli (art. 24 ust. 2 i 3 ustawy).

Upoważnienie do kontroli przedsiębiorcy powinno zawierać (art. 24 ust. 4 ustawy):

• wskazanie podstawy prawnej przeprowadzenia kontroli, czyli odpowiedniego zapisu niniejszej ustawy,
• oznaczenie organu kontroli, czyli GIP lub oip,
• imię, nazwisko, stanowisko służbowe osoby upoważnionej do przeprowadzenia kontroli i numer jej legitymacji służbowej,
• określenie zakresu przedmiotowego kontroli,
• oznaczenie podmiotu objętego kontrolą,
• wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli,
• podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji,
• pouczenie kontrolowanego podmiotu o jego prawach i obowiązkach związanych z kontrolą,
• datę i miejsce wystawienia upoważnienia.

Kontrola przedsiębiorcy może być podjęta także po okazaniu legitymacji służbowej, jeżeli kontrolujący uzna, że okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne jej podjęcia. W takim przypadku przedsiębiorcy należy doręczyć upoważnienie do kontroli w terminie 7 dni od dnia podjęcia czynności kontrolnych (art. 24 ust. 5 ustawy).

Termin 7 dniowy uważa się za zachowany, jeśli upoważnienie zostanie bezpośrednio przekazane lub wysłane pocztą na właściwy adres przedsiębiorcy, zgodny z zapisem w odpowiednim rejestrze przedsiębiorców.

Upoważnienia do kontroli wystawiają: Główny Inspektor Pracy i jego zastępcy, okręgowi inspektorzy pracy i ich zastępcy, a także upoważnieni przez okręgowego inspektora pracy kierownicy oddziałów PIP (art. 24 ust. 6 i 7 ustawy).

Kontrole przeprowadza się w siedzibie podmiotu kontrolowanego oraz w innych miejscach wykonywania jego zadań lub przechowywania dokumentacji finansowej i kadrowej. Poszczególne czynności kontrolne mogą być także wykonywane w siedzibie jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy (art. 26 ust. 1 i 2 ustawy).

Przed podjęciem czynności kontrolnych inspektor pracy zgłasza swoją obecność podmiotowi kontrolowanemu, z wyjątkiem przypadków, gdy zgłoszenie to mogłoby mieć wpływ na wynik kontroli (art. 26 ust. 3 ustawy).

W tym ostatnim przypadku czynności kontrolne przeprowadza się i dokumentuje np. w formie zdjęć fotograficznych, przesłuchania świadków na miejscu zdarzenia itp., który to materiał załącza się do sporządzanego protokołu z kontroli.

Inspektor pracy jest upoważniony do swobodnego poruszania się po terenie podmiotu kontrolowanego bez obowiązku uzyskiwania przepustki oraz zwolniony jest od rewizji osobistej, także w przypadku, jeżeli przewiduje ją wewnętrzny regulamin podmiotu kontrolowanego (art. 26 ust. 4 ustawy).

Podmiot kontrolowany ma obowiązek zapewnić inspektorowi pracy warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, a w szczególności (art. 27 ustawy):

• niezwłocznie przedstawić żądane dokumenty i materiały,
• zapewnić terminowe udzielanie informacji przez pracowników lub osoby wykonujące pracę na rzecz kontrolowanego podmiotu,
• udostępnić posiadane urządzenia techniczne, np. kserokopiarkę celem sporządzenia stosownych kserokopii dokumentów,
• w miarę możliwości zapewnić oddzielne pomieszczenie z odpowiednim wyposażeniem, np. telefonem.

W toku wykonywania czynności kontrolnych inspektor pracy współdziała ze związkami zawodowymi, organami samorządu załogi, radami pracowników i społeczna inspekcją pracy, a współdziałanie to polega w szczególności na (art. 29 ustawy):

• informowaniu o tematyce i zakresie przeprowadzanej kontroli,
• analizowaniu zgłoszonych uwag i spostrzeżeń,
• informowaniu w wynikach kontroli i podjętych decyzjach,
• udzielaniu porad i informacji z zakresu prawa pracy.

Podczas wykonywania czynności kontrolnych inspektor pracy oraz osoby uczestniczące razem z nim w tych czynnościach, obowiązani są do przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz przepisów o ochronie informacji niejawnych (art. 30 ustawy).

Zakres kontroli inspekcji pracy został w ustawie poszerzony o problematykę legalności zatrudnienia i tym zasadniczo różni się obecna ustawa o PIP od poprzedniej. Niestety jak to zwykle bywa szczegóły odgrywają bardzo istotną rolę i są znamienne w skutkach.

Ustawodawca poszerzając zakres kontroli przeprowadzanej przez PIP, jednocześnie dokonał zapisu, który może utrudniać, a nawet uniemożliwiać te czynności, a mianowicie postanowienie art. 13 ustawy nie obejmuje prawa dokonywania kontroli w zakresie prawnej ochrony pracy w stosunku do podmiotu kontrolowanego nie będącego pracodawcą.

Na pierwszy rzut oka wydaje się to logiczne, jednakże taki zapis art. 13 ustawy uniemożliwi inspektorom pracy dokonywanie ustaleń przestrzegania art. 22 Kodeksu pracy w stosunku do tych podmiotów kontrolowanych, które formalnie nie będą mieć statusu pracodawcy, czyli nie będą dokumentacyjnie zatrudniać pracowników.

W tym zakresie obecna ustawa czyni krok wstecz w stosunku do poprzedniej, która w art. 8 ust. 1¹ takie uprawnienie kontrolne przewidywała (por. Dz. U. z 201 r. Nr 124, poz. 1362, z późn. zm. oraz z 2005 r. Nr 167, poz. 1399).

De lege ferenda, należałoby zapis art. 13 ustawy zmienić poprzez stwierdzenie, że kontroli PIP podlegają podmioty zobowiązane do przestrzegania przepisów prawa pracy, albo dodać dotychczasowe stwierdzenie, iż kontroli podlegają także podmioty na rzecz których jest wykonywana praca przez osoby fizyczne, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy.

W takim przypadku, nie byłoby wyłączenia czynności kontrolnych w stosunku do podmiotu nie będącego formalnie pracodawcą, jeśli na jego rzecz jest wykonywana praca na innej podstawie niż stosunek pracy.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>