Pojęcie przepisu bhp – część 2

W pierwszej części omówiłem ogólny zakres rozumienia przepisu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wskazałem na podstawowe źródło tych przepisów mieszczące się w dziele X Kodeksu pracy pt. Bezpieczeństwo i higiena pracy.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Następnie poddałem krytyce te poglądy komentatorskie, które zmierzają ku twierdzeniu, że w dziale X Kodeksu pracy znajdują się postanowienia niebędące przepisami bhp. Stoję bowiem na stanowisku, że o zakresie pojęciowym przepisu bhp przesądził sam ustawodawca i tylko on ma prawo dokonywania zmian w tym zakresie.

Nazwa działu dziesiątego Kodeksu pracy przesądza więc o tym, że wszystkie artykuły zamieszczone w tym dziale mają charakter przepisu bezpieczeństwa i higieny pracy.

W strukturze pojęciowej przepisu bhp mieszczą się także postanowienia innych ustaw, w których treści zamieszczone są regulacje o tym charakterze. Dokonując analizy i oceny takich przepisów, trzeba jednak uwzględniać nie tylko charakter prawny konkretnego przepisu, ale także kwestie objęcia danej regulacji prawnej kontrolą, czy nadzorem ze strony określonego organu upoważnionego do tych działań.

W tym rozumieniu nie jest przepisem bhp np. ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, (j.t. Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016, z późn. zm.), ani nawet fragmenty tej ustawy. Ustawa ta jest w relacji do Kodeksu pracy przepisem odrębnym, gdyż reguluje inną materię niż prawa i obowiązki pracowników i pracodawców (art. 9 § 1 K.p).

W konsekwencji kontrola i nadzór nad przestrzeganiem Prawa budowlanego należy do właściwych organów nadzoru budowlanego (art. 87 ust. 1 Prawa budowlanego), natomiast kontrola i nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, w tym bhp, należy do Państwowej Inspekcji Pracy (art. 18⁴ § 1 K.p.).

W działalności kontrolnej inspektor pracy ma prawo badać, czy przepisy Prawa budowlanego oraz przepisy wykonawcze są przez pracodawców przestrzegane. Uprawnienie to wynika z art. 65 Prawa budowlanego. Pracodawca także jest zobowiązany do przestrzegania tych przepisów Prawa budowlanego, które są do niego adresowane, np. ma obowiązek posiadania książki obiektu budowlanego.

Nierespektowanie przepisów Prawa budowlanego nie może być jednak poczytane za naruszenie przepisów bhp, ponieważ Prawo budowlane przewiduje odrębny organ nadzoru nad jego postanowieniami oraz posiada własne sankcje wykroczeniowe za naruszenie tej ustawy.

W konsekwencji, w razie stwierdzenia naruszenia przepisów Prawa budowlanego inspektor pracy nie jest uprawniony do wydania nakazu na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy o PIP, lecz powinien o stwierdzonych faktach powiadomić właściwy organ nadzoru budowlanego.

Naruszenie przepisów Prawa budowlanego nie uprawnia także inspektora pracy jako oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (art.17 § 2 K.p.w.), do kierowania wniosku o ukaranie za wykroczenie z art. 283 § 1 K.p., lecz jedynie na zasadach ogólnych może powiadomić właściwy organ nadzoru budowlanego lub policję o podejrzeniu popełnienia wykroczenia z art. 93 pkt 9 Prawa budowlanego.

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy mają charakter regulacji co najmniej jednostronnie bezwzględnie obowiązujących. Oznacza to, że strony stosunku pracy nie mogą dokonywać odstępstw od tych przepisów na niekorzyść pracownika. Jednostronnie bezwzględnie obowiązujący charakter przemawiałby za tym, że dopuszczalne są odstępstwa na korzyść pracownika.

Zagadnienie to nie może być jednak tłumaczone w sposób typowy dla tego rodzaju przepisów. Interwencjonizm państwa w sferę bezpieczeństwa i higieny pracy oznacza, że państwo gwarantuje sobie możliwość skutecznego wpływu na kształt regulacji prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przemawiałoby to za dwustronnie bezwzględnie obowiązującym charakterem przepisów bhp, czyli takich, od których w ogóle nie wolno dokonywać odstępstw. Z drugiej strony jednak, niektóre postanowienia o charakterze ochronnym stanowią nieraz pewne minimum bezpieczeństwa czy minimum higieny, co dopuszcza oczywiście dalej idące rozwiązanie, korzystniejsze dla pracownika, czyli stwarzające bardziej dogodne warunki pracy.

Przykładowo, przepisy bhp przewidują, że w pomieszczeniach biurowych ma być zapewniona temperatura minimum 18ºC (§ 30 ogólnych przepisów bhp). Nie znaczy to oczywiście, że dany pracodawca nie może być zobowiązany np. w układzie zbiorowym pracy do zapewnienia w takich pomieszczeniach klimatyzacji, utrzymującej temperaturę na optymalnym poziomie bez względu na zewnętrzne warunki atmosferyczne.

W konsekwencji zmiana obowiązku pracodawcy w stosunku do przepisu powszechnie obowiązującego musi być oceniana w każdym jednostkowym przypadku oddzielnie. Nie jest jednak dopuszczalne dokonywanie jakichkolwiek zmian w zakresie ciążących na pracownikach obowiązków, ponieważ te zagadnienia mogą być regulowane tylko przez ustawodawcę.

Nie są przepisami bhp normy techniczne, a w szczególności Polskie Normy, których podstawą egzystencji jest ustawa z 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz. 1386, z późn. zm.). Mimo ochronnego charakteru tej ustawy nie może być ona uznana za przepis bhp, ponieważ jest ustawą odrębną w stosunku do Kodeksu pracy, przewidującą stosowne organy nadzorujące jej przestrzeganie.

W konsekwencji Polskie Normy, czerpiące swe źródło w tej ustawie, nie mogą być uznane za przepis bhp. Naruszenie postanowień Polskiej Normy może być potraktowane jako naruszenie przepisu bezpieczeństwa i higieny pracy, wówczas gdy przepisy bhp odsyłają do tych norm.

W takim przypadku Polska Norma nie stanowi samoistnej podstawy naruszonej regulacji prawnej, lecz jest nią przepis odsyłający. Polskie Normy nie mogą stanowić podstawy prawnej nakazu inspektora pracy, lecz podając podstawę prawa materialnego, konieczne jest w szczególności przywołanie przede wszystkim przepisu odsyłającego zobowiązującego do postępowania wedle zasad i reguł określonych w sprecyzowanej rodzajowo Polskiej Normie.

Wydanie takiego nakazu powinno być oparte na naruszonej zasadzie bhp, którą można wytłumaczyć przy pomocy treści określonej normy. W konsekwencji taki nakaz inspektora pracy musi posiadać uzasadnienie faktyczne i prawne.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>