Nowelizacja Kodeksu pracy w sferze bhp

Nowelizacja przepisów kodeksu dokonana z dniem 1.07.2007 r. na mocy ustawy z dnia 13.04.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589), spowodowała istotne zmiany w zakresie stosowania obowiązków przewidzianych w art. 207 Kodeksu pracy.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Przede wszystkim, w art. 304 § 1 K.p. stwierdzono, że pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 K.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Rozwiązanie to porządkuje zakres podmiotów, na rzecz których rozciągają się obowiązki pracodawcy związane z zapewnieniem właściwych warunków pracy. Istotniejsze znaczenie ma natomiast art. 304 § 3 K.p., zgodnie z którym obowiązki określone w art. 207 § 2 K.p. stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców nie będących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy lub prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.

Odniesienie się w art. 304 § 3 K.p. do odpowiedniego stosowania przepisu art. 207 § 2 K.p. do przedsiębiorcy nie będącego pracodawcą oznacza, że ten podmiot ma prawo wydawać osobom wskazanym w art. 304 § 3 pkt 1 i 2 K.p. polecenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zmierzające do likwidacji uchybień w tym zakresie, co jest rozwiązaniem zmieniającym pogląd na zakres podporządkowania w stosunku cywilnoprawnym.

Oznacza to, że praca świadczona na innej podstawie niż stosunek pracy na rzecz przedsiębiorcy nie będącego pracodawcą daje prawo temu przedsiębiorcy do wymagania od świadczącego pracę podporządkowania się jego poleceniom w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ta nowa konstrukcja przepisów Kodeksu pracy zmienia więc stan prawny o tyle, że kwestia podporządkowania w procesie pracy, jako przesłanka oceny istnienia stosunku pracy, w obecnym stanie prawnym, ogranicza się do zagadnień związanych z wykonywaną pracą wykraczających poza problematykę bezpieczeństwa i higieny pracy. Zmiana ta ma więc istotne znaczenie w zakresie definicji stosunku pracy, o której mowa w art. 22 K.p.

W myśl aktualnego brzmienia art. 304 § 3 K.p., obowiązki zapisane w art. 207 § 2 K.p. stosuje się odpowiednio do przedsiębiorcy nie będącego pracodawcą organizującego pracę wykonywaną przez inne osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, a także przez osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą, które pracę świadczą na rzecz innego podmiotu.

Ta istotna zmiana powoduje ten skutek, że obciąża organizatora pracy konkretnymi obowiązkami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zapisanymi w art. 207 § 2 K.p.

Podmiot taki jest więc zobowiązany chronić zdrowie i życie osób wykonujących pracę na jego rzecz poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Na podmiocie takim ciążą także obowiązki, w szczególności wymienione w art. 207 § 2 K.p., dotyczące:

• organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• zapewnianie przestrzegania przepisów oraz zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień oraz kontrolowanie ich realizacji,
• zapewnianie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy PIP,
• zapewnianie wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Biorąc pod uwagę nałożenie na taki podmiot licznych obowiązków w zakresie bhp, a także konsekwencję tego faktu polegającą na tym, że obecnie przedsiębiorca nie będący pracodawcą ma prawo wydawać pracobiorcom nie będącym jego pracownikami polecenia z zakresu bhp, powstaje pytanie, na ile taki podmiot może przekazać część swoich zadań z omawianego zakresu innym osobom z nim współdziałającym?

Oczywiście taka możliwość zawsze istnieje, z tym, że odpowiedzialność za niewykonanie ciążących obowiązków obciążać będzie tego, kto prowadzi daną działalność, a nie te inne osoby, którym przypisano wykonanie konkretnych zadań z zakresu bhp.

Wynika to stąd, że osoba której przedsiębiorca nie będący pracodawcą przekazał do realizacji określone zadania z zakresu bhp, nie będzie zobowiązana do wykonania tych zadań po myśli art. 212 K.p., ponieważ ten przepis reguluje obowiązki osoby kierującej wyłącznie pracownikami i jego stosowanie nie zostało rozciągnięte na inne podmioty.

W konsekwencji, jeśli mamy do czynienia z podmiotem zobowiązanym do zadań przewidzianych w art. 212 K.p., to oznacza, że osoba taka jest pracownikiem w rozumieniu przepisów kodeksu, i tym samym podmiot organizujący daną pracę jest pracodawcą, gdyż dla bycia pracodawcą wystarcza zatrudnienie choćby jednego pracownika.

Przedsiębiorca nie będący pracodawcą może zatem wykonywać swoje zadania w zakresie bhp także przy pomocy innych osób fizycznych pomagających mu w realizacji tych zadań, ale w związku z tym nie zwolni się z odpowiedzialności za przestrzeganie przepisów bhp, jak również nie rozszerzy tej odpowiedzialności na inne podmioty.

Relacja między przedsiębiorcą a osobą mu pomagającą będzie więc miała charakter cywilnoprawny, chyba że strony takiego kontraktu wyraźnie przewidzą w strukturze obowiązków sprawy zapisane kompleksowo w art. 212 K.p. i wówczas ta osoba stanie się pracownikiem na stanowisku kierowniczym, a przedsiębiorca, tym samym, pracodawcą.

W związku z rozszerzeniem zakresu stosowania przepisów bhp na przedsiębiorców nie będących pracodawcami na rzecz których jest wykonywana praca przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, a także przez osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek (art. 304 § 3 K.p.), powstaje pytanie o zakres stosowania przepisów bhp w aspekcie zapewnienia tym osobom pomieszczeń pracy odpowiadających przepisom bhp?

Obecna systematyka przepisów bhp prowadzi do wniosku, że wymagania dotyczące pomieszczeń pracy zawarte w ogólnych przepisach bhp dotyczą wyłącznie pracowników.

Taki kierunek wykładni, choć literalnie słuszny, nie realizuje podstawowego założenia art. 66 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy obywatel ma prawo do bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy.

Konstytucja, jak widać, nie zawęża kręgu podmiotów, względem których warunek bezpiecznych i higienicznych warunków pracy ma być spełniony. W konsekwencji, należałoby wnosić, że ustawa zasadnicza obejmuje ochroną wszystkich obywateli wykonujących na czyjąś rzecz pracę i jeśli taka praca jest wykonywana na terenie danego podmiotu i w warunkach zbliżonych do wykonywania pracy przez pracowników, to należałoby uznać racjonalną potrzebę jednakowego traktowania tych podmiotów.

W obecnym stanie prawnym nie jest to jednak możliwe z systemowego punktu widzenia. Obowiązek przestrzegania przepisów bhp ma charakter bezwzględnie obowiązujący, nie mniej jednak w związku z tym, że naruszenie przepisów bhp jest karane w postaci wykroczenia zagrożonego karą grzywny do 30 000 zł, obowiązki z tego zakresu nie mogą być domniemywane na tle istniejącego stanu prawnego, lecz muszą z przepisów wynikać wyraźnie.

De lege ferenda (o prawie przyszłym), konieczne jest, aby ustawodawca dokonał stosownej nowelizacji przepisów kodeksu, zmierzającej do jednakowego traktowania osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli praca przebiega w warunkach lub w miejscach albo w pomieszczeniach, które są lub mogą być użytkowane także przez pracowników.

Szereg bowiem prac, ze względu na nieostrą definicję stosunku pracy, można wykonywać zarówno w charakterze pracownika jak i osoby wykonującej pracę na innej podstawie niż stosunek pracy. W tej sytuacji różnicowanie tych osób tylko ze względu na formalne względy rodzaju zawartego kontraktu nie wydaje się ani słuszne, ani zgodne z zasadą konstytucyjną chroniącą zdrowie i życie każdego obywatela.

W związku z poszerzeniem zakresu podmiotów zobowiązanych do przestrzegania przepisów bhp, ustawodawca rozszerzył także zakres podmiotów odpowiedzialnych za naruszenie tych przepisów ochronnych.

Od dnia 1 lipca 2007 r., zgodnie z art. 283 § 1 K.p., odpowiedzialność wykroczeniową ponosi każdy kto:

1. jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy,
2. kieruje pracownikami,
3. kieruje w zakresie bhp osobami fizycznymi zatrudnionymi na innej podstawie niż stosunek pracy,
4. kieruje w zakresie bhp osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą na własny rachunek.

Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy obciąża, w myśl art. 207 § 1 K.p. pracodawcę, wobec czego w tym zakresie nie doszło do poszerzenia podmiotów odpowiedzialnych, gdyż pracodawca ponosił odpowiedzialność za naruszenie przepisów bhp także przed wskazaną nowelizacją.

Druga sytuacja dotyczy podmiotu, który kieruje pracownikami, co oznacza, że może to być zarówno pracownik na stanowisku kierowniczym, jak również osoba wykonująca określone zadania z zakresu bhp zatrudniona na innej podstawie niż stosunek pracy.

Pojęcie kierowania pracownikami będziemy tutaj rozumieli w sposób ścisły, skonkretyzowany do kierowania pracownikami w zakresie problematyki bhp. Gdyby bowiem przyjąć, szersze pojęcie kierowania w ogólnym rozumieniu prawa pracy, to wówczas osobami odpowiedzialnymi mogliby być tylko pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>