Niespójność definicyjna doby i tygodnia

Zgodnie z art. 128 § 3 K.p. dla celów rozliczania czasu pracy ustawodawca zdefiniował w sposób szczególny dwa pojęcia:

• dobę – przez którą rozumie się 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

• tydzień – przez co należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego czasu pracy.

Doba, to inaczej kolejne 24 godziny biegnące w różny sposób. W tym sensie mówimy o dobie astronomicznej biegnącej od 0^oo do 24^oo. Zdefiniowana doba pracownicza, to nic innego, jak te 24 godziny, biegnące tylko w innym układzie. Po każdej dobie, występuje następna, co jest rzeczą naturalną, gdyż doba to pojęcie związane z czasem, którego przymiotem jest ciągły bieg.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Poprawne stosowanie pojęcia doby musi uwzględniać, w szczególności następujące okoliczności:

• maksymalne dobowe i tygodniowe normy czasu pracy przynależne do danego systemu czasu pracy,
• nieprzerwany odpoczynek dobowy, przysługujący pracownikowi w każdej dobie,
• nieprzerwany odpoczynek tygodniowy, przysługujący w każdym tygodniu,
• poprawne stosowanie instytucji dyżuru,
• poprawne udzielanie urlopu wypoczynkowego, przypadającego na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Przy braku podziału całego okresu rozliczeniowego czasu pracy na doby niemożliwe byłoby poprawne stosowanie dyżuru, który w obecnym brzmieniu charakteryzuje się ograniczeniami. Zgodnie z art. 151⁵ § 2 K.p. czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, zarówno dobowego jak i tygodniowego. Wyraźnie więc widać, że pojęcie doby pracowniczej służy w tym przypadku nie tylko faktycznemu wykonywaniu pracy. Na poprawność stosowania dyżuru w okresie rozliczeniowym wpływać będzie więc doba biegnąca od początku do jego zakończenia.

Wynika stąd, że doba pracownika biegnie od godziny rozpoczęcia pracy w danym okresie rozliczeniowym i po jednej dobie następują kolejne, aż do zakończenia tego okresu rozliczeniowego.

Doba pracownicza biegnie od pierwszego do ostatniego dnia okresu rozliczeniowego czasu pracy, obejmując go, w zasadzie, czasowo w całości. W zasadzie dlatego, że nigdy suma dób mieszczących się w okresie rozliczeniowym nie obejmie go w całości, ponieważ ustawodawca dokonał pomieszania pojęć, łącząc dobę obrachunkową z tygodniem pracy liczonym astronomicznie.

Przykładowo, jeśli tydzień pracy rozpoczynający okres rozliczeniowy zacznie się o godzinie 0^oo we wtorek, a pracownik rozpocznie pracę o godzinie 7^oo we wtorek, to jego doba pracownicza będzie biegła od 7^oo do 7^oo, natomiast czas od 0^oo do 7^oo we wtorek rozpoczynający ten okres rozliczeniowy nie będzie objęty dobą pracowniczą.

Podobne niepełne bilansowanie doby i okresu rozliczeniowego nastąpi w ostatnim dniu tego okresu rozliczeniowego. Nie byłoby problemu, gdyby ustawodawca ustalił dobę obliczeniową i tydzień obliczeniowy, gdyż wówczas doba objęłaby swoim zasięgiem w pełni cały okres rozliczeniowy czasu pracy.

W razie występowania pracy zmianowej, cykliczność występowania dób pracowniczych musi ulegać zmianie wraz z przejściem pracownika na następną zmianę. Jednak nawet w tym przypadku musi być zachowana cykliczność występowania doby, z tym zastrzeżeniem, że w każdym przypadku przejścia na kolejną zmianę czasokres doby ulegnie zmianie.

W przypadku pracy zmianowej, w związku z przejściem pracownika na następną zmianę, rozpoczyna bieg doba liczona od momentu podjęcia pracy na tej zmianie, której rytm biegu będzie cykliczny, aż do przejścia na kolejną zmianę. Występujące w przypadku pracy zmianowej okresy międzydobowe zaliczać należy odpowiednio na poczet odpoczynku dobowego lub tygodniowego.

Przykładowo, jeżeli pracownik rozpocznie pracę w danym okresie rozliczeniowym w poniedziałek o godzinie 6^oo i będzie pracował przez cały tydzień do soboty w godzinach od 6^oo do 14^oo, a następnie od kolejnego poniedziałku rozpocznie pracę na II zmianie w godzinach od 14^oo do 22^oo i będzie tak pracował kolejny tydzień do soboty włącznie, to w pierwszym tygodniu doba pracownicza będzie biegła od 6^oo do 6^oo i skończy swój bieg w niedzielę o godzinie 6^oo. Pracownik skorzysta z niedzieli wolnej od pracy, która upłynie o godzinie 6^oo w poniedziałek. Następnie do godziny 14^oo nastąpi okres międzydobowy wydłużający odpoczynek tygodniowy do 32 godzin, co pozostaje w zgodności z art. 133 § 2 K.p. Kolejna doba rozpocznie się o godz. 14^oo w poniedziałek i następne biec będą cyklicznie do godziny 14^oo w niedzielę.

Gdyby nie było przejścia na kolejną zmianę, powiedzielibyśmy, że pracownik nie ma wolnej od pracy niedzieli, gdyż jego doba kończy się o godzinie 14^oo w niedzielę. Jednakże art. 133 § 2 K.p. pozwala nam ocenić odpoczynek tygodniowy łącznie z odpoczynkiem dobowym i w takim układzie dopuszcza skrócenie odpoczynku tygodniowego, do 24 godzin. W tej sytuacji, niedziela będzie dniem wolnym od pracy, licząc ją od 6^oo w niedzielę do 6^oo w poniedziałek.

W konsekwencji odpoczynek tygodniowy z uwzględnieniem dobowego będzie wynosił nieprzerwanie, licząc od 22^oo w sobotę do 22^oo w poniedziałek, 48 godzin. Wynika stąd, że pracownik, który rozpocznie następnie pracę na III zmianie o godzinie 22^oo w poniedziałek, będzie miał wolną od pracy niedzielę i łącznie 48 godzin wolnych w ramach odpoczynku tygodniowego w skład którego wchodzi odpoczynek dobowy.

W opisanym przypadku, dopuszczalne byłoby zatrudnienie pracownika o godzinie 22^oo w niedzielę, wobec spełnienia warunku co najmniej 24 godzin wolnych od pracy, jednakże w tym przypadku pracownik nie posiadałby niedzieli wolnej od pracy i dlatego konieczne byłoby udzielenie w ciągu najbliższych 6 dni kalendarzowych innego dnia wolnego w zamian. Wskazane 24 godziny wolne od pracy wyczerpywałyby jednak pojęcie minimalnego odpoczynku przypadającego na przełom dwóch zmian, o którym mowa w art. 133 § 2 K.p.

Ustawodawca zdefiniował tydzień wyraźnie jako kolejne 7 dni kalendarzowych poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego czasu pracy. W powiązaniu z definicją doby pracowniczej pojęcia te nie są spójne, co powoduje ten skutek, że doba pracownicza nie w pełni obejmie tydzień i w następstwie tego nie obejmie całego okresu rozliczeniowego czasu pracy.

W zasadzie zawsze, na początku okresu rozliczeniowego pozostaną godziny nie objęte dobą pracowniczą, a na końcu okresu rozliczeniowego ostatnia doba pracy może przynależeć do dwóch okresów rozliczeniowych czasu pracy, co utrudni pracodawcy sporządzenie harmonogramu w sposób wyczerpujący w pełni normatywny czas pracy.

Pojęcie tygodnia a tym samym okresu rozliczeniowego składającego się z określonej liczby tygodni lub ich części nie może być utożsamiane z tygodniem obrachunkowych składającym się z pełnej liczby dób pracowniczych. Nie jest to możliwe wobec wyraźnego rozstrzygnięcia ustawodawcy, który nakazuje rozumieć tydzień jako 7 kolejnych dni kalendarzowych.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>