Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych – część 3

W pierwszej części cyklu artykułów o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych omówiłem podstawowe założenia komentowanej ustawy oraz użyte przez ustawodawcę zwroty zdefiniowane w ustawie.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Wskazałem również, że kluczowym zagadnieniem dotyczącym stosowania tej ustawy jest poprawne rozumienie pojęcia rażące naruszenie prawa, którego objaśnienie może być dokonywane na podstawie ukształtowanych zasad orzecznictwa i wykładni doktrynalnej głównie z zakresu prawa administracyjnego, prawa cywilnego i prawa pracy.

W drugiej części omówiłem ogólne zasady odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych, dokonując konkretyzacji na przykładzie organów Państwowej Inspekcji Pracy.

Postępowanie

Zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. Nr 34, poz. 173), w terminie 14 dni od dnia wypłaty odszkodowania na rzecz podmiotu, względem którego rażąco naruszono prawo, kierownik podmiotu odpowiedzialnego lub odpowiednio jego jednostki organizacyjnej jest obowiązany złożyć do prokuratury okręgowej wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego.

Właściwość prokuratury okręgowej ustala się wedle siedziby podmiotu odpowiedzialnego, który odszkodowanie wypłacił. Do wniosku należy dołączyć dowód wypłaty odszkodowania oraz rozstrzygnięcie stwierdzające rażące naruszenie prawa.

Po otrzymaniu wniosku prokurator przeprowadza postępowanie wyjaśniające, zmierzające do ustalenia przesłanek uzasadniających wytoczenie na rzecz podmiotu odpowiedzialnego powództwa o odszkodowanie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu z tytułu szkody wyrządzonej przy wykonywaniu prawa.

Do postępowania wyjaśniającego stosuje się odpowiednio przepisy art. 43 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (j.t. Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39, z późn. zm.).

Zgodnie z tym przepisem, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności w sprawach administracyjnych, cywilnych lub o wykroczenia, prokurator może żądać nadesłania lub przedstawienia akt oraz dokumentów i pisemnych wyjaśnień, przesłuchać świadków i zasięgnąć opinii biegłych, a także przeprowadzić oględziny w celu wyjaśnienia sprawy.

Do czynności przeprowadzanych na podstawie powołanego artykułu stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Czynności prokuratora zmierzać zatem będą do wyjaśnienia, czy zachodzą trzy zasadnicze, niezbędne przesłanki do skierowania powództwa przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu, który spowodował rażące naruszenie prawa przy wykonywaniu władzy publicznej.

Podstawowym elementem w tym zakresie jest ustalenie winy funkcjonariusza publicznego. Zważywszy na to, że najszerszy zakres podstawy wykonywania pracy przez funkcjonariuszy publicznych sprowadza się do stosunku pracy, to w ramach wyjaśniania kwestii zawinienia istotne znaczenie będą mieć zasady odpowiedzialności pracowniczej, a stosownym ekspertem w tym zakresie mogą być organy PIP, oczywiście w sprawach, w których przedmiot postępowania wyjaśniającego ich nie dotyczy.

W razie stwierdzenia, że istnieją przesłanki do wytoczenia powództwa przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu, przed jego wytoczeniem prokurator wzywa na piśmie tego funkcjonariusza do dobrowolnego spełnienia świadczenia w określonym terminie, nie krótszym niż 7 dni od otrzymania takiego wezwania.

Prokurator jest zatem uprawniony do ustalenia dłuższego terminu przeznaczonego na dobrowolne spełnienie świadczenia przez winnego funkcjonariusza publicznego. Po bezskutecznym upływie tego terminu prokurator wytacza powództwo.

W przypadku ustalenia, że brak jest przesłanek do wytoczenia powództwa, prokurator odmawia podjęcia tej czynności. Na postanowienie prokuratora zażalenie nie przysługuje, ponieważ jest to odrębna procedura od postępowania przygotowawczego, w której prokuratorowi nadano samodzielne prawo do oceny istniejącego stanu faktycznego i tym samym obrony interesu Skarbu Państwa.

Kompetencje w tym zakresie przeniesiono na szczebel prokuratury okręgowej, uznając jednocześnie, że odmowa wytoczenia powództwa stwierdzona przez prokuratora kończy ostatecznie sprawę w zakresie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności funkcjonariusza publicznego na podstawie przepisów omawianej ustawy.

Nie wyklucza to natomiast możliwości dochodzenia takiego odszkodowania na zasadach ogólnych przewidzianych w dziale V Kodeksu pracy, jeżeli funkcjonariusz publicznych jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy.

W myśl art. 8 omawianej ustawy postępowanie przed sądem toczy się na zasadach przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego, przy czym dla celów złożenia wniosku na podstawie art. 194 lub 195 K.p.c. nie jest konieczne prowadzenie postępowania wyjaśniającego, o którym mowa w art. 7 ust. 3 omawianej ustawy.

Oznacza to, że jeżeli w toku postępowania przed sądem okaże się, że pozwany został niewłaściwy podmiot, albo pozwano nie wszystkie osoby odpowiedzialne, wówczas sąd może odpowiednio zastosować art. 194 lub art. 195 K.p.c., bez uprzedniej potrzeby przeprowadzenia przez prokuratora postępowania wyjaśniającego względem tych osób, na podstawie art. 7 ust. 3 omawianej ustawy.

Sąd, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w razie potwierdzenia zasadności powództwa, ustala wysokość odszkodowania, która odpowiada kwocie odszkodowania wypłaconego, lecz nie może przekraczać 12-miesięcznego wynagrodzenia lub uposażenia funkcjonariusza publicznego.

Ustawodawca nie precyzuje podstawy obliczenia tego wynagrodzenia, to znaczy nie charakteryzuje go jako wynagrodzenia brutto lub wynagrodzenia netto. Biorąc to pod uwagę, należałoby uznać, że chodzi o wynagrodzenie lub uposażenie netto pobierane przez funkcjonariusza publicznego.

Na taki kierunek wykładni może wskazywać gramatyczna treść art. 9 ust. 1 omawianej ustawy, w którym ustawodawca używa zwrotu o kwocie dwunastomiesięcznego wynagrodzenia przysługującego funkcjonariuszowi publicznemu.

Wynagrodzenie przysługujące funkcjonariuszowi to takie, które on faktycznie otrzymuje, a nie kwota brutto, od której odprowadza się szereg składników, w tym podatek. Gdyby ustawodawcy chodziło o wynagrodzenie brutto, wówczas powinien w art. 9 wyraźnie wynagrodzenie to tak określić, a tego nie uczynił.

Poza tym omawiana ustawa wprowadza swoistego rodzaju karę administracyjną za rażące naruszenie prawa przy wykonywaniu pracy przez funkcjonariusza publicznego. Biorąc to pod uwagę, wykładnia postanowień ustawy nie powinna zmierzać w kierunku rozszerzającym.

Przeciwnie, ze względu na w pewnym sensie penalny charakter tej regulacji prawnej należałoby do niej, w zakresie zakazu stosowania wykładni rozszerzającej, zastosować reguły, jakimi rządzi się typowe prawo karne czy prawo wykroczeń.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>