Nowelizacja przepisów bhp – część 4

Na mocy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 223, poz. 1460) dokonano nowelizacji przepisów Kodeksu pracy w zakresie problematyki bhp. W części pierwszej, drugiej i trzeciej omówiłem zmiany dokonane w art. 207, art. 207¹, 208, 209¹, 209², 209³, 215 i 216 § 1 K.p.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Nowelizacja art. 225 K.p. ma charakter szczególnie istotnej merytorycznie zmiany. Przepis ten w § 1 stanowi, że pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

Na podstawie § 2 art. 225 K.p., wedle dotychczasowego brzmienia, wydany został przepis wykonawczy określający wykaz 50 rodzajów prac, które ze względów bezpieczeństwa powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby.

Obowiązujące dotychczas rozwiązanie, w którym ustawodawca założył enumeratywne wyliczenie prac wymagających wykonywania co najmniej przez dwie osoby, miało swoje pozytywne i negatywne strony.

Pozytywne było to, że normodawca wymieniał w wykazie prace wymagające wykonywania przez co najmniej dwie osoby, co było jednoznaczną wskazówką dla pracodawcy, zwłaszcza dla tego, który mniej orientował się w problematyce bhp.

Taksatywne wyliczenie rodzaju takich prac nigdy nie może być zbiorem kompletnym, co wynika z rozwoju technologii wykonywania różnego rodzaju prac i ogólnego postępu technicznego.

Z tego względu preferowane są raczej obowiązki zapisywane w formie ogólnych klauzul postępowania, pozwalających na stosowną kwalifikację danego procesu pracy, pod kątem potrzeby zapewnienia jego obsługi co najmniej przez dwie osoby.

Poprzednie brzmienie art. 225 K.p. było konsekwencją przyjętego przez naszego ustawodawcę systemu legislacyjnego, zgodnie z którym dość trudne problemy bhp spotykały się ze szczegółowymi przepisami wykonawczymi, pozwalającymi pracodawcy lepiej poruszać się w tej złożonej problematyce.

Z chwilą wejścia Polski do Unii Europejskiej doszło do istotnej zmiany w modelu prawnym, gdyż z jednej strony poszerzony został krąg zagadnień wymagających objęcia przepisami ochronnymi, w tym specjalnymi wymogami, a z drugiej prawo międzynarodowe ze swej istoty cechuje się raczej ogólnie określanymi klauzulami kształtującymi obowiązki, w tym w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika.

Ustawodawca międzynarodowy wychodzi z założenia, że ogólne klauzule określające dane powinności są lepiej dostosowane do podmiotów stosujących normy międzynarodowe, a ponadto pozwalają na stałe kształtowanie i racjonalną weryfikację określonych powinności, stosownie do występujących w danym kraju zjawisk.

Kierując się zapewne tymi przesłankami, ustawodawca dokonał zmiany art. 225 § 2 K.p., który w obecnym brzmieniu przewiduje, że wykaz prac – przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, które muszą być wykonywane przez co najmniej dwie osoby w celu zapewnienia asekuracji – powinien określać podmiot zatrudniający.

Zakres tych prac należy ustalać po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, uwzględniając przepisy wydane na podstawie art. 237¹⁵ K.p. Oznacza to, że dotychczasowy przepis wykonawczy, a mianowicie rozporządzenie MPiPS z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. Nr 62, poz. 288), utracił moc prawną.

Rozporządzenie to może jednak mieć znaczenie pomocnicze przy uwzględnianiu wykazu. Oprócz tego rozporządzenia pracodawca sporządzający wykaz powinien uwzględniać przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 237¹⁵ K.p., a więc przede wszystkim ogólne przepisy bhp, a także te szczegółowe przepisy bhp, które dotyczą prowadzonej przez niego działalności.

Zmieniono w sposób porządkujący art. 233 K.p., który obecnie przewiduje, że pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej.

Z przepisu tego usunięto postanowienie o obowiązku zapewnienia środków do udzielania pierwszej pomocy, jednak powinność ta ciąży nadal na pracodawcy. Obowiązek w tym zakresie został przeniesiony do art. 209¹ § 1 pkt 1 K.p. i poszerzony o konieczność zapewnienia takich środków w razie zagrożenia wypadkiem, zagrożenia pożarowego, czy też innych potrzeb ewakuacyjnych.

Żałować można, że – zmieniając treść art. 233 K.p. – ustawodawca nie dokonał przy okazji zdefiniowania pojęcia: urządzenia higieniczno-sanitarne, co pozwoliłoby zlikwidować dotychczasowy absurd polegający na zaliczaniu do tych pomieszczeń palarni.

Rozważenia wymagała także kwestia poszerzenia tego unormowania o delegację do wydania przepisu wykonawczego regulującego szczegółowe zagadnienia dotyczące struktury pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, ponieważ wedle wiążących poglądów Trybunału Konstytucyjnego, delegacja do wydania aktu wykonawczego powinna zawierać określone wytyczne, przy czym samo upoważnienie do ogólnego określenia jakichś zagadnień, Trybunał uważa za niekonstytucyjne (por. wyrok TK z dnia 19.06.2008 r. P 23/07, Dz. U. 116, poz. 740).

Art. 237^11a § 1 pkt 3 K.p. poszerzono o nowy obowiązek dotyczący problematyki bezpieczeństwa pożarowego. Obecnie przepis ten stanowi, że do obowiązków pracodawcy należą działania konsultacyjne m.in. w sprawach dotyczących tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.

Poszerzony krąg zagadnień wymienianych przykładowo jako należących do obowiązków konsultacyjnych pracodawcy w dziedzinie problematyki bhp łączy się z nowym zapisem tych obowiązków przewidzianym w art. 209¹ K.p.

Podsumowując, dokonaną nowelizację przepisów działu dziesiątego Kodeksu pracy określić trzeba jako korzystną. Kierunek przeprowadzonych zmian nie daje w żadnym razie uzasadnionych podstaw do zmasowanej krytyki medialnej, jaka się rozpętała zwłaszcza w zakresie zagadnienia dotyczącego zapewnienia przez pracodawcę pracownika dla celów problematyki przeciwpożarowej.

Podzielić w tym względzie należy pogląd resortu pracy, który wskazywał na to, iż merytoryczne obowiązki w zakresie ppoż. ciążyły w dotychczasowym stanie prawnym na pracodawcy z mocy ustawy o ochronie przeciwpożarowej.

Obowiązki te musiała zatem realizować osoba legitymująca się odpowiednimi kwalifikacjami. W aktualnym stanie prawnym sytuacja zmieniła się jedynie o tyle, że taką osobą zasadniczo powinien być pracownik.

Zmiany zmierzają do rzeczywistej dbałości o stworzenie realnego bezpieczeństwa w miejscu pracy, toteż kierunek wykładni omawianego obowiązku musi być wyjaśniany przy uwzględnieniu ratio legis (uzasadnieniu ustawy) ustawodawcy, a nie w kategoriach formalnego zobowiązania.

W konsekwencji nie jest prawdziwe twierdzenie, że na każdym pracodawcy ciąży obowiązek zatrudnienia pracownika legitymującego się odpowiednimi kwalifikacjami w zakresie problematyki ppoż.

Nie będzie to dotyczyć przypadku użytkowania danego obiektu przez kilku pracodawców, gdyż wówczas – na podstawie umowy miedzy nimi – obowiązki w tym zakresie powinien realizować zasadniczo tylko jeden podmiot.

Konieczność zatrudnienia pracownika zajmującego się problematyką ppoż. nie będzie zachodziła także wówczas, gdy pracodawca wynajmuje od osoby fizycznej (właściciela budynku) lokale, i tenże właściciel realizuje obowiązki zapisane w ustawie o ochronie przeciwpożarowej.

W takim przypadku, pracodawca będzie jedynie zobowiązany upewnić się, czy omawiane obowiązki są spełniane i przez kogo, a także pozyskać stosowne informacje od właściciela obiektu i przekazać je swoim pracownikom, celem zagwarantowania im rzeczywistego bezpieczeństwa.

Czynności kontrolno-nadzorcze dokonywane przez PIP niewątpliwie będą polegać na badaniu, czy pracodawca stworzył pracownikom rzeczywiste bezpieczeństwo w danym obiekcie, a nie na formalnej, biurokratycznej kontroli przestrzegania litery prawa.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>