Zmiany postępowania powypadkowego

Z dniem 13 grudnia 2006 r. znowelizowano rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. 115, poz. 774, z późn. zm. oraz z 2006 r. Nr 215, poz. 1582).

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Głównym zamierzeniem nowelizacji było dostosowanie trybu postępowania powypadkowego do obowiązującego stanu prawnego, a także realiów zatrudnieniowych, związany z tym, że społeczna inspekcja pracy jest obecnie instytucją dość szczątkowo występującą, toteż jej ograniczenia strukturalne eliminują potrzebę posługiwania się w omawianym rozporządzeniu poszczególnymi szczeblami sip.

I tak, obecne brzmienie § 3 rozporządzenia przewiduje, że okoliczności i przyczyny wypadków ustala, powoływany przez pracodawcę, zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy.

Rozwiązanie przyjęte obecnie pomija strukturę szczeblowa sip. Kolejny przepis § 4 ust. 3 wystarczająco jasno określa, że w razie braku społecznego inspektora pracy w skład zespołu powypadkowego wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie potwierdzające ukończenie stosownego kursu w zakresie bhp.

W istotny sposób zmieniono strukturę obowiązków ciążących na zespole powypadkowym, o których mowa w § 6 ust. 1 omawianego rozporządzenia. Zespół powypadkowy obecnie jest obowiązany w szczególności:

1. dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
2. jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
3. wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
4. zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku,
5. zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,
6. zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
7. dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm.),
8. określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Równocześnie w § 6 uchylono ust. 2, który w brzemieniu poprzednim przewidywał, że przed przesłuchaniem, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, zespół powypadkowy uprzedza świadka o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.

Pozostałe zmiany dokonane w § 8 ust. 1, § 10 ust. 4, § 11 ust. 2 i § 16 omawianego rozporządzenia mają charakter wyłącznie porządkujący i dostosowujący ten akt normatywnych do aktualnie obowiązującej ustawy wypadkowej.

W odmienny sposób ukształtowane obowiązki zespołu powypadkowego zawarte w§ 6 ust. 1 pkt 3 do 5 rozporządzenia wzbudzają już wątpliwości interpretacyjne, w sposób istotny rzutujący na ocenę poprawności postępowania zespołu powypadkowego i w efekcie na poprawność sporządzonej dokumentacji.

Zgodnie z§ 6 ust. 1 pkt 3 zespół powypadkowy jest obowiązany wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala. Taka konstrukcja przepisu sprowadza się z do konstatacji, iż zespół powypadkowy może poszkodowanego nie wysłuchiwać, jeżeli stan zdrowia pracownika nie pozwala w szczególności na kontakt z poszkodowanym.

W takim przypadku zespół powypadkowy, ograniczy swoje czynności, do dokonania ustaleń na podstawie innych zebranych informacji, czy dowodów. Zgodnie natomiast z § 6 ust. 1 pkt 4 zespół powypadkowy zbiera informacje o zdarzeniu od świadków wypadku.

Równoległe uchylenie § 6 ust. 2 spowodowało, że obecnie zespół powypadkowy nie jest uprawniony do przesłuchiwania świadków zdarzenia, ale wyłącznie do uzyskiwania od nich informacji.

Ta zmiana powoduje takie skutek, że wyjaśnienia przekazywane zespołowi powypadkowemu nie mają charakteru zeznań świadka i tym samym, cała procedura dotycząca karalności za fałszywe zeznania w tym wypadku nie może wchodzić w grę.

Zmiana ta ma charakter niekorzystny z psychologicznego punktu widzenia, gdy chodzi o prawdomówność przekazywanych informacji przez świadków zdarzenia. Niemniej jednak zespół powypadkowy nie jest podmiotem mającym prawo do dokonywania przesłuchania świadków i dlatego normodawca słusznie uchylił dotychczasowy błędny tryb postępowania.

Wypada w tym miejscu wyjaśnić, że postępowanie zespołu powypadkowego nie musi kończyć czynności wyjaśniających związanych z danym zdarzeniem, ponieważ inspektor pracy PIP upoważniony jest ustawowo do badania wypadków przy pracy i  w tym celu może przesłuchiwać w charakterze świadków osoby uczestniczące w danym zdarzeniu.

W konsekwencji, ewentualne fałszywe zeznania złożone przed inspektorem pracy mogą powodować odpowiedzialność karną na podstawie art. 233 Kodeksu karnego.

Kolejna zmiana zawarta w § 6 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia przewiduje, że zespół powypadkowy jest obowiązany zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku.

Ten obowiązek wzbudza szczególne kontrowersje.

P. Wąż w artykule pt. „Protokół powypadkowy bez opinii lekarskiej” Atest-Ochrona Pracy wrzesień 2007 s. 4 i nast.  w interesujący sposób omawia szczegółowo tę problematykę, dochodząc do wniosku, że uzyskanie szczegółowej opinii lekarskiej na temat dolegliwości poszkodowanego w wypadku pracownika nie będzie możliwe bez zgody zainteresowanego.

Z tak postawioną tezą wykładniową, moim zdaniem, trzeba się w pełni zgodzić. Rzeczywiście, w obowiązującym stanie prawnym lekarz na wniosek zespołu powypadkowego nie może wydać szczegółowej opinii lekarskiej wchodząc głęboko w stan chorobowy pacjenta.

Taka sytuacja naruszałaby przepisy regulujący zasadę tajemnicy lekarskiej. Szeroka analiza obowiązujących przepisów przywołanych przez P. Węża, w powołanym artykule dobitnie i jednoznacznie o tym świadczy.

Na końcu swojego artykułu P. Wąż stawia retoryczne pytanie, czy protokół powypadkowy bez opinii lekarza może być uznany za poprawną dokumentację powypadkową?  Pytania to pozostawia otwarte, sądząc, że odpowiedzi udzieli praktyka i orzecznictwo sądowe.

Podzielając poglądy i kluczowo omówione zagadnienia przez tego autora, pozwolę sobie zaprezentować nieco odmienne zdanie w tej końcowej konkluzji.

Prawdą jest, że praktyka orzecznicza w rezultacie kształtuje jakieś przeważające poglądy wykładniowe, lepsze lub gorsze, poprawne lub niepoprawne.

Omawiając jednak tak istotne zagadnienie, jakim jest formalno-prawna poprawność protokołu powypadkowego, nie sposób poprzestać na tym końcowym otwartym pytaniu, tym bardziej, że czytelnicy Atestu, jak sądzę, są zainteresowani udzieleniem odpowiedzi na ten temat, czyli wskazaniem określonej wersji wykładniowej z podbudowaną argumentacją.

Analizując dokładnie treść § 6 ust. 1 pkt 5 omawianego rozporządzenia, można  odczytując gramatycznie poprawnie przepis, sprowadzić go do treści dotyczących wyłącznie opinii lekarskiej. W takim przypadku, przepis ten brzmi następująco:

„Zespół powypadkowy jest obowiązany w szczególności:....zasięgnąć opinii lekarza......, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku.”

Taki zapis regulacji prawnej podlegać musi poprawnej wykładni, pod kątem udzielenia odpowiedzi na pytanie, na ile obowiązek zasięgnięcia opinii lekarza jest powiązany z konkretną niezbędnością rozwiązania problemu w zakresie oceny rodzaju i skutków wypadku?

Aby rozwinąć ten wątek podam następujący przykład. Pracownik w wyniku upadku z wysokości złamał nogę i leży w szpitalu. Powstaje pytanie, czy w takim stanie faktycznym, zespół powypadkowy posiada jakąkolwiek potrzebę uzyskiwania informacji od lekarza leczącego w formie pisemnej opinii?

Wiadomo bowiem, że zwykła informacja o pacjencie na temat złamanej nogi może być pozyskana przez członka zespołu w formie ustnej, bez żadnego większego problemu i taka informacja nie będzie podlegać tajemnicy lekarskiej.

Tajemnicą może być bowiem zasadniczo informacja powszechnie niedostępna. Jeżeli natomiast pracownik spadł z wysokości i złamał nogę, co potwierdziło pogotowie udzielające pierwszej pomocy, to informacja na ten temat przestała mieć charakter tajemnicy i wobec tego nie podlega żadnej ochronie, tym bardziej, że sprowadza się do prostego jedynie potwierdzenia faktu doznania urazu, a złamanie nogi jest typowym skutkiem takich zdarzeń.

Zespół powypadkowy, jeśli np. posiada wiarygodne informacje o skutku zdarzenia w postaci złamanej nogi, to dla celów ustalenia, czy dane zdarzenie jest, czy nie jest wypadkiem przy pracy nie potrzebuje podejmować żadnych dalszych działań w zakresie pozyskiwania informacji od lekarza leczącego poszkodowanego.

Przykład ten jasno pokazuje, że ratio legis tego przepisu sprowadza się do słów „w zakresie niezbędnym do oceny...”. Jeśli nie jest niezbędne uzyskanie opinii lekarza dla celów oceny rodzaju i skutków wypadku, wówczas odpada jakakolwiek celowość pozyskiwania takiej opinii.

W konsekwencji, wykazany sposób wykładni powołanego przepisu prowadzi do wniosku, że dokumentacja powypadkowa może być z powodzeniem poprawną bez stosownej opinii lekarskiej, jeżeli taka opinia nie jest konieczna dla celu określenia skutków i rodzaju wypadku.

Wskazanej wykładni nie przeczy § 11 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym, do protokołu powypadkowego dołącza się zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, a także odrębne zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego oraz uwagi i zastrzeżenia, o których mowa w § 10 ust. 2 i 4 - stanowiące integralną część protokołu.

Wymieniona w tym przepisie treść struktury dokumentacji powypadkowej sprowadza się do wskazania jakie istniejące dokumenty muszą być załączone do tej dokumentacji, stanowiąc jej integralną część.

Z przepisu tego nie wynika natomiast, aby wszystkie te wymienione dokumenty w dokumentacji musiały się znaleźć. Wystarczy wskazać, że takiego charakteru nie ma zdanie odrębne członka zespołu powypadkowego, gdyż wiadomo, że takie zdanie ma charakter wyjątkowy i będzie załączane do dokumentacji wówczas, gdy zostanie sporządzone.

Reasumując, dokumentacja powypadkowa powinna zawierać opinię lekarza tylko wówczas, gdy jest to niezbędne ze względu na konieczność określenia skutków i rodzaju wypadku. W pozostałych sytuacjach taka opinia lekarza nie jest wymagana.

Oczywiście, sam poszkodowany, działając w swoim interesie, może zażądać takiej opinii, i zespół powypadkowy w tym wypadku byłby zobowiązany ją pozyskać, ale wówczas mielibyśmy do czynienia z uwolnieniem lekarza od obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, wobec czego ten zasadniczy problem ze sporządzaniem opinii nie miałby miejsca.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>