Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Autor: Tadeusz M. Nycz
Uchwalona w dniu 13 kwietnia 2007 r. ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589, z późn. zm.) reguluje problematykę właściwości miejscowej organów PIP, przewidując przede wszystkim w art. 5, że okręgowe inspektoraty pracy obejmują zakresem swojej właściwości terytorialnej obszar jednego lub kilku województw.
Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>
Mimo szerszej możliwości przewidzianej przez ustawodawcę, zarządzeniem Marszałka Sejmu RP z dnia 3.12.2007 r. w sprawie ustalenia siedzib i zakresu właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy („Monitor Polski” z 2007 r. Nr 92, poz. 1006) utworzono okręgowe inspektoraty pracy dla każdego województwa oddzielnie.
Oznacza to, że inspektor pracy, działający np. w ramach Okręgowego Inspektoratu Pracy w Krakowie, uprawniony jest przeprowadzać czynności kontrolno-nadzorcze w stosunku do wszystkich podmiotów kontrolowanych, o których mowa w art. 13 ustawy o PIP, realizujących swoje zadania na terenie województwa małopolskiego.
W myśl art. 13 ustawy o PIP kontroli podlegają pracodawcy, a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy niebędący pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy, zwane dalej podmiotami kontrolowanymi.
Właściwość miejscowa organów PIP pozostaje w powiązaniu z miejscem prowadzenia działalności przez podmiot kontrolowany. Owo miejsce należy rozumieć w szerokim tego słowa znaczeniu. Oznacza to, że w zakresie kompetencji kontrolno-nadzorczych organów PIP jedynie posiłkowo będzie miał zastosowanie art. 21 § 1 pkt 2 K.p.a., ponieważ przepisy ustawy o PIP są regulacją szczególną w stosunku do Kodeksu postępowania administracyjnego.
Zgodnie z art. 21 § 1 pkt 2 K.p.a. właściwość miejscową organu administracji publicznej w sprawie dotyczącej prowadzenia zakładu pracy ustala się według miejsca, w którym jest, był lub ma być prowadzony ten zakład.
Konstrukcja tej regulacji pozostaje w pewnej korelacji z miejscem działalności danego podmiotu np. wpisanym do KRS-u. Wpis ten nie rozwiązuje jednak problemu, ponieważ może być tak, co często się zdarza, że firma ma siedzibę np. w Krakowie, a działa na terenie całej Polski.
Powstaje wówczas pytanie o właściwość kontrolno-nadzorczą organów PIP w stosunku do takiej jednostki nie w sensie jej siedziby, ale poszczególnych miejsc wykonywania pracy. Na to pytanie w pewnym zakresie odpowiada art. 26 ustawy o PIP, który określa miejsca przeprowadzania kontroli. W myśl tego przepisu kontrolę przeprowadza się:
Wymieniony zakres miejsc, w jakich może być przeprowadzana kontrola, oraz typowy zakres właściwości miejscowej okręgowego inspektoratu pracy świadczy o tym, że w naszym przykładzie inspektor pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Krakowie uprawniony jest do kontroli:
Może się zatem zdarzyć, że dany podmiot kontrolowany będzie miał siedzibę np. w Gdańsku, ale dokumentacja kadrowa będzie przechowywana w Krakowie i wówczas kontrola tej dokumentacji może być przeprowadzana przez inspektora pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Krakowie.
Właściwym do przeprowadzenia kontroli w siedzibie tego podmiotu będzie natomiast inspektor pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku.
Zastosowanie art. 21 § 1 pkt 2 K.p.a. do określenia właściwości organów PIP ma dlatego ograniczony charakter, ponieważ przepis ten mówi o właściwości zakładu pracy, podczas gdy kontroli PIP podlegają w głównej mierze pracodawcy, w strukturze których mamy do czynienia zarówno z takimi, którzy prowadzą zakład pracy, jak i takimi którzy takiej struktury organizacyjnej nie posiadają.
Ponadto właściwość w rozumieniu K.p.a. odnosi się do decyzji wydawanych w stosunku do danego podmiotu, podczas gdy właściwość działania organów PIP w pierwszym rzędzie sprowadza się do określenia organu uprawnionego do kontroli i to jest podstawowy zakres znaczenia właściwości działania organów PIP.
Jak wiadomo, Kodeks postępowania administracyjnego nie reguluje w ogóle problematyki kontroli, toteż w tym zakresie art. 21 § 1 pkt 2 K.p.a. nie ma dla celów zastosowania do organów PIP żadnego znaczenia, ponieważ problematykę kontrolną reguluje kompleksowo ustawa o PIP.
W wyniku przeprowadzonej kontroli, w myśl art. 33 ustawy o PIP, inspektor pracy wydaje stosowne środki pokontrolne, które – w zakresie decyzji, o których mowa w art. 11 pkt 1-4 i 6-7 oraz w art. 11a dotyczących stosownych jednostek organizacyjnych podmiotu kontrolowanego – kieruje on do tego podmiotu, bez względu na swoją właściwość terytorialną.
Zapis ten świadczy o tym, że w tym miejscu ustawodawca odwołuje się do typowej właściwości terytorialnej wskazanej w art. 5 ustawy o PIP, zgodnie z którą właściwy jest w zakresie czynności kontrolno-nadzorczych inspektor pracy w stosunku do podmiotu kontrolowanego, którego zasadniczo siedziba leży na terenie w naszym przykładzie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Krakowie.
Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że kompetencje kontrolne są ściśle powiązane z kompetencjami pokontrolnymi, co wynika z powiązania przepisów art. 26 i art. 33 ustawy o PIP. Konstrukcja art. 33 ust. 2 ustawy o PIP wskazuje wyraźnie, że ustawodawca dopuszcza stosowanie decyzji, o których mowa w art. 34 ust. 1 tej ustawy, i kierowanie ich do podmiotu kontrolowanego, nawet jeśli jego siedziba znajduje się poza właściwością terytorialną danego okręgowego inspektoratu pracy, którego inspektor kontrolę przeprowadzał.
Oznacza to, że jeżeli dany pracodawca, mający siedzibę w Gdańsku, przechowuje dokumenty finansowo-kadrowe w Krakowie, to po przeprowadzonej kontroli tych dokumentów inspektor pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Krakowie może skierować wystąpienie do podmiotu kontrolowanego do Gdańska.
Tak samo miałby prawo wydać decyzje, o których mowa w art. 34 ust. 1 ustawy o PIP, i skierować je do pracodawcy do Gdańska, gdyby w miejscu przechowywania tej dokumentacji i wykonywania pracy przez pracowników stwierdził naruszenie przepisów bhp, gdyż upoważnia go do tego zapis art. 33 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o PIP.
Wskazany sposób wyjaśniania właściwości miejscowej działalności kontrolno-nadzorczej organów PIP odpowiada zasadniczo kierunkom interpretacyjnym Jacka Jagielskiego w opracowaniu pt. Komentarz do ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy autorstwa M. Gersdorf, J. Jagielskiego, K. Rączki, Warszawa, 2008, str. 109-110 oraz 123.
Dodać przy tym należy, że w zakresie wyjaśniania właściwości miejscowej organów PIP nieaktualny stał się komentarz Tadeusza Stręka zamieszczony w pozycji: Państwowa Inspekcja Pracy, Zakamycze, 1998, str. 58-59, ponieważ autor komentował to zagadnienie na tle poprzedniej ustawy o PIP z 6 marca 1981 r., a regulacja ta różni się znacznie od obecnej ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy.
W zakresie problematyki właściwości miejscowej przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego znajdują ponadto zastosowanie do rozstrzygania sporów kompetencyjnych. Zgodnie z art. 22 § 1 pkt 8 K.p.a. spory o właściwość rozstrzygają w przypadkach innych podmiotów publicznych niż enumeratywnie wskazanych w poprzednich punktach tego przepisu – wspólny dla danych jednostek kontrolnych organ wyższego stopnia.
W przypadku Państwowej Inspekcji Pracy spór kompetencyjny może dotyczyć właściwości danego okręgowego inspektoratu pracy, w ramach którego funkcjonują inspektorzy pracy uprawnieni do działań kontrolno-nadzorczych. Spór taki może dotyczyć kompetencji pokontrolnych okręgowego inspektora pracy.
Wspólnym dla tych jednostek i organów organem nadrzędnym jest Główny Inspektor Pracy, uprawniony do rozstrzygnięcia konkretnego sporu. Zważywszy jednak z jednej strony na nietypowość funkcjonowania PIP oraz z drugiej strony na klarowność ogólnych reguł postępowania w zakresie ustalania właściwości miejscowej, wydaje się celowe, aby Główny Inspektor Pracy w drodze stosownych ustaleń określił poprawny sposób postępowania w tym zakresie, do którego mogliby się odwoływać zarówno kontrolujący inspektorzy pracy jak i kontrolowani, na wypadek indywidualnych, rozbieżnych poglądów kompetencyjnych.
Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>
Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy