Urlop wypoczynkowy w zakładzie opieki zdrowotnej

W związku z dokonaną z dniem 1 stycznia 2008 r. nowelizacją ustawy o zoz, na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. (Dz. U. Nr 176, poz. 1240), w ramach której w art. 32j. ust. 2 czas dyżuru medycznego wliczono do czasu pracy, powstają wątpliwości interpretacyjne na temat zasad udzielania i rozliczania urlopu wypoczynkowego.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Zgodnie z art. 154² Kodeksu pracy urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu, przy czym za dzień urlopu uznaje się 8 godzin.

Zasady te stosuje się odpowiednio w przypadku pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin, czyli przykładowo w stosunku do pracownika medycznego, którego dobowa norma czasu pracy wynosi 7 godzin i 35 minut – przy rozliczeniach uwzględnia się tę niższą normę dobową.

Urlopu udziela się wyłącznie na liczbę godzin wynikającą z normy dobowej czasu pracy, którą pracownik jest objęty, ewentualnie na okres przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy, w razie stosowania równoważnego systemu czasu pracy dopuszczającego pracę do 12 godzin na dobę (art. 32i. ustawy o zoz).

Jeżeli pracownik pełniący dyżury medyczne realizuje swoje prawo do urlopu wypoczynkowego w dniu, w którym pełni dyżur medyczny, urlop udzielany jest jedynie na godziny wynikające z dobowego wymiaru czasu pracy, natomiast pełnienie dyżuru medycznego może być, na mocy porozumienia stron stosunku pracy, wyznaczone w innym terminie.

Oznacza to praktycznie, że każdy dzień urlopu wypoczynkowego pracownika zoz, objętego normą dobową wynoszącą 7 godzin i 35 minut, odnotowuje się w razie przeliczania dni urlopu na godziny, jako wykorzystane 7 godzin i 35 minut, zakładając, że lekarz nie pracuje w równoważnym systemie czasu pracy.

Dodać przy tym trzeba, że takie zasady udzielania urlopu wypoczynkowego dotyczą jednakowo wszystkich pracowników, dla których norma dobowa czasu pracy wynosi 7 godzin i 35 minut, bez względu na to czy mogą być, czy też nie mogą być zobowiązani do pełnienia dyżuru medycznego.

Urlop wypoczynkowy pozostaje bowiem w korelacji z zatrudnieniem pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednolitość wykładniowa nakazuje, aby godzin nadliczbowych nie uwzględniać przy rozliczaniu urlopu wypoczynkowego i dlatego, jeśli w dniu urlopu, obok czasu normalnej ordynacji, zaplanowany był dyżur medyczny, wówczas rozliczamy pracownikowi tylko 7 godzin i 35 minut.

Powstaje jednak pytanie, co zrobić, jeśli lekarz będzie chciał korzystać z dnia wolnego w dniu, w którym zaplanowano mu wyłącznie 24-godzinny dyżur?

Niewątpliwie pracownik ma prawo korzystać także z urlopu na żądanie, wobec tego nie można mu odmówić udzielenia takiego dnia wolnego od pracy. Przyjęcie konsekwentnie, że w takim wypadku rozliczamy także 7 godzin i 35 minut, byłoby rozwiązaniem nieuzasadnionym.

Wskazać trzeba, że jeśli urlop wypoczynkowy rozlicza się wyłącznie w relacji do normatywnego czasu pracy pracownika, czyli w przypadku lekarzy w relacji do 37 godzin i 55 minut średnio na dzień, to bezpodstawne byłoby zaliczanie urlopu na dzień objęty wyłącznie 24-godzinnym dyżurem medycznym, zasadniczo wykraczającym poza tę normę średniotygodniową czasu pracy.

Lekarz byłby gorzej traktowany w zakresie jego prawa do wypoczynku, aniżeli inni pracownicy zoz objęci normą dobową czasu pracy 7 godzin i 35 minut, a taka wykładnia jest niedopuszczalna, wobec braku wyraźnej dyferencjacji uprawnień w problematyce urlopowej.

Wypada przypomnieć, że w stosunku do lekarzy nie został wyłączony art. 147 K.p., zgodnie z którym, w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy w niedziele i święta, pracownikowi zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie.

Stosując ten przepis do lekarzy, można powiedzieć, że ich prawo do dni wolnych, wynikających z zasady średnio 5-dniowego tygodnia pracy, zostało w pewnym zakresie ograniczone, ponieważ ustawodawca wyłączył stosowanie do nich art. 151³ K.p.

Pomijając kwestię możliwości dochodzenia ewentualnych roszczeń odszkodowawczych związanych z niezapewnieniem tych dni wolnych, które gwarantuje, niewyłączony w stosunku do lekarzy art. 147 K.p., sprawa pozostaje otwarta w zakresie rozliczania takich dni w aspekcie urlopu wypoczynkowego.

W szczególności powstaje pytanie, jak postąpić, jeśli lekarz chce skorzystać z dnia wolnego w sobotę (jako typowy dzień wolny wynikający z zasady średnio 5-dniowego tygodnia pracy), a na taki dzień zaplanowano mu dyżur?

Uznać trzeba, że, pomimo uchylenia w stosunku do lekarzy stosowania art. 151³ K.p. i wypłacania im wynagrodzenia za pracę w takie dni wolne, brak jest podstaw do dalszej dyferencjacji uprawnień, w postaci zaliczania urlopu na sobotę, która powinna być dla lekarza dniem wolnym od pracy, a za który to dzień lekarz nie otrzymuje innego dnia wolnego od pracy.

Problem nie dotyczy już niedziel i świąt, bo za pracę w te dni lekarz ma prawo do innych dni wolnych, wobec czego jego zatrudnienie w dni świąteczne, w tym w niedziele, podlega bilansowaniu i nie dochodzi do uszczerbku czasowego w zakresie rozmiaru dni wolnych od pracy przypadających w niedziele i święta.

Z praktycznego punktu widzenia, postępowanie zależało będzie od tego, w jaki sposób w danym zoz zostanie ustalony dzień wolny od pracy wynikający z zasady średnio 5-dniowego tygodnia pracy.

Można przyjąć, jako najbardziej trafne rozwiązanie, zapis w regulaminie pracy przewidujący, że sobota jest dniem wolnym od pracy wynikającym z zasady średnio 5-dniowego tygodnia pracy.

W razie wyznaczenia dyżuru w sobotę i chęci skorzystania w tym dniu z urlopu wypoczynkowego, nie dojdzie do urlopowania pracownika, lecz pracodawca powinien, zgodnie z wnioskiem lekarza, udzielić mu dnia wolnego od pracy, czyli przesunąć dyżur medyczny na inny termin, nie wliczając wolnej soboty w strukturę obliczeniową urlopu wypoczynkowego.

Urlop wypoczynkowy na ogólnych zasadach albo podlega planowaniu, albo udziela się go po porozumieniu z pracownikiem, a więc bez względu na formułę udzielania urlopu wypoczynkowego zasadniczo moment skorzystania z niego podlega akceptacji ze strony pracodawcy.

Problem może powstać jedynie w przypadku urlopu na żądanie, którego celowościowy charakter w przypadku lekarzy sprowadzać się może do konieczności uzyskania dnia wolnego w sobotę, ze względu na szczególne potrzeby osobiste pracownika.

Taki wniosek lekarza powinien być rozpatrzony nie w trybie udzielenia urlopu na żądanie, lecz w trybie rozważenia wszystkich istotnych przesłanek dotyczących z jednej strony potrzeb pracodawcy a z drugiej potrzeb pracownika, przy zachowaniu reguł zasad współżycia społecznego (art. 8 K.p.).

Zjawisko to byłoby nieco podobne do przypadku polecenia pracownikowi pełnienia dyżuru w rozumieniu art. 151⁵ K.p., a następnie zaistnienia okoliczności zmuszających pracownika do uzyskania dnia wolnego od pracy w czasie przypadającego dyżuru kodeksowego.

Tego rodzaju faktyczne ograniczenie możliwości skorzystania z urlopu na żądanie przypadającego w sobotę (która jest dniem wolnym od pracy wynikającym z zasady średnio 5-dniowego tygodnia pracy), byłoby wkalkulowane w odmienność sytuacji prawnej lekarzy, w związku z obciążeniem ich obowiązkiem pełnienia dyżurów medycznych.

Dyferencjacja uprawnień określonej grupy pracowników jest bowiem dopuszczalna, w razie jej niezbędności ze względu na odmienność ich uprawnień i obowiązków, wprowadzonych dla danej grupy pracowników przez ustawodawcę w sposób wyraźny.

Dalszy problem, związany z udzielaniem urlopów, dotyczy sytuacji, w której u danego pracodawcy wprowadzono system równoważnych norm czasu pracy, o którym mowa w art. 32i. ustawy o zoz.

W takim przypadku, dla zachowania prawa pracownika pełniącego dyżur medyczny do wypoczynku, konieczne będzie takie prowadzenie ewidencji czasu pracy, w której pracodawca rozróżni wyraźnie w strukturze czasu pracy czas normalnej ordynacji i czas dyżuru medycznego.

W systemie równoważnych norm czasu pracy mamy do czynienia z możliwością wyczerpania normy średniotygodniowej czasu pracy nie w typowym 5-dniowym tygodniu pracy, ale przez mniejszą liczbę dni pracy w tygodniu.

W konsekwencji, występują tutaj tzw. dni harmonogramowo wolne od pracy, które mogą być objęte dyżurem medycznym, ale wobec przekroczenia normy średniotygodniowej wynoszącej 37 godzin i 55 minut, nie mogą podlegać zaliczeniu na poczet urlopu wypoczynkowego.

Z tej przyczyny pracodawca, stosując równoważne normy czasu pracy do pracowników dyżurujących, musi prowadzić ewidencję czasu pracy zarówno w sferze planowania czasu pracy jak i realizacji, w sposób pozwalający na wyraźne rozróżnienie czasu normalnej ordynacji od czasu dyżuru medycznego.

W pozostałym zakresie, do pracowników dyżurujących zatrudnionych w równoważnym systemie czasu pracy, stosuje się odpowiednio opisane wyżej zasady udzielania i rozliczania urlopu wypoczynkowego.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>