Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych – część 1

Wstęp

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

W dniu 20 stycznia 2011 r. Sejm uchwalił ustawę o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. Nr 34, poz. 173), która obowiązuje od dnia 17 maja 2011 r.

Zamiarem ustawodawcy wprowadzającego zaostrzone zasady odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa było stworzenie mechanizmu przeciwdziałającego nadużyciom ze strony funkcjonariuszy publicznych w sprawach szczególnie niebezpiecznych dla porządku prawnego.

Chodzi tutaj o przypadki działania lub zaniechania działania funkcjonariusza publicznego w warunkach naruszenia przez niego obowiązujących przepisów prawa czy to proceduralnego, czy materialnego, w sposób wyczerpujący pojęcie rażącego naruszenia prawa.

Jednocześnie ustawa poprzez stworzenie obowiązku dochodzenia roszczeń regresowych od funkcjonariusza publicznego z tytułu zapłaconego przez Skarb Państwa odszkodowania na rzecz osoby poszkodowanej działaniami władzy publicznej, stara się chronić finanse publiczne.

Ustawodawca eliminuje straty Skarbu Państwa w przypadkach szczególnie nieprawidłowego postępowania funkcjonariusza publicznego, które ze względu na swą pejoratywną cechę nie powinno mieć miejsca w ustroju demokratycznym w warunkach założonej praworządności.

Główne zamierzenie komentowanej ustawy jest więc rozwiązaniem słusznym i korzystnym. Odrębną sprawą jest natomiast ocena, czy w warunkach naszego ustroju konstytucyjnego te szczytne zamierzenia mają szansę realizacji w przeważającej liczbie zaistnienia takich zdarzeń, czy też nie.

Ustawa reguluje zasady odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych wobec Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub innych podmiotów ponoszących odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej.

Ustawodawca w art. 2 ustawy definiuje podstawowe pojęcia w niej używane, tworząc ścisły zakres jej obowiązywania. I tak pod pojęciem funkcjonariusza publicznego rozumie się osobę działającą w charakterze organu administracji publicznej lub z jego upoważnienia, a także członka kolegialnego organu administracji publicznej, jak również osobę wykonującą pracę w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy cywilnoprawnej, biorącą udział w prowadzeniu sprawy rozstrzyganej w drodze decyzji lub postanowienia przez taki organ.

Podmiotem odpowiedzialnym jest Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub inny podmiot, który zgodnie z art. 417 Kodeksu cywilnego ponosi odpowiedzialność majątkową za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej.

Pojęciem organu administracji publicznej ustawodawca obejmuje organy, jednostki i podmioty, o których mowa w art. 5 § 2 pkt 3 w związku z art. 1 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego.

W strukturze tej znajdują się wszystkie podmioty będące zarówno szeroko rozumianymi organami administracji publicznej, które na podstawie ustawowych kompetencji wykonują władzę publiczną, jak i inne podmioty niebędące tymi organami, którym ustawa przypisała wykonywanie określonych zadań z zakresu administracji publicznej.

Ustawa przewiduje odpowiedzialność funkcjonariusza publicznego za działanie lub zaniechanie działania w warunkach rażącego naruszenia prawa, pod którym to pojęciem rozumie się także działanie bez podstawy prawnej (art. 2 ust. 2 ustawy).

Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych, o której mowa w ustawie, wyłącza przewidzianą w przepisach odrębnych, w tym głównie w dziale V Kodeksu pracy, odpowiedzialność funkcjonariusza za szkodę wyrządzoną tym samym działaniem lub zaniechaniem.

Oznacza to, że funkcjonariusz publiczny, do którego na zasadach ogólnych znajdują zastosowanie przepisy działu V Kodeksu pracy o odpowiedzialności materialnej pracowników, nie będzie ponosił odpowiedzialności za czyny określone w omawianej ustawie na podstawie przepisów Kodeksu pracy, lecz wyłącznie na podstawie przepisów omawianej ustawy.

Nie oznacza to jednak całkowitego wyłączenia stosowania przepisów działu V K.p. w stosunku do takiego funkcjonariusza publicznego, gdyż odpowiedzialność na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy funkcjonariusz ten będzie ponosił w sprawach innych aniżeli uregulowane w omawianej ustawie.

Ustawa z 20 stycznia 2011 r. jest swoistym powiązaniem przepisów należących do różnych gałęzi prawa, gdyż sama może być umiejscowiona w szeroko pojętym zbiorze przepisów prawa administracyjnego, natomiast w sprawach w niej nieuregulowanych odsyła do stosowania przepisów Kodeksu cywilnego.

Pojęcie rażącego naruszenia prawa przy wykonywaniu władzy publicznej może być natomiast oceniane przy wykorzystaniu orzecznictwa i wykładni doktrynalnej z zakresu różnych gałęzi prawa, to znaczy prawa administracyjnego, prawa cywilnego, czy prawa pracy.

We wszystkich tych głównych gałęziach prawa mamy do czynienia z oceną postępowania funkcjonariuszy publicznych w aspekcie wykonywanych przez nich zadań i możemy tym samym posługiwać się wypracowanymi modelami wykładniowymi w zakresie pojęcia rażącego naruszenia prawa.

Rażące naruszenie prawa występuje także w prawie karnym, czy w prawie wykroczeń, ale ukształtowana na tle tych gałęzi prawa wykładnia dotycząca rażącego naruszenia prawa, moim zdaniem, nie jest adekwatna dla celów wyjaśniania rażącego naruszenia prawa w rozumieniu ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r., ponieważ przepisy penalizacyjne rządzą się nieco odmiennymi zasadami w zakresie oceny naruszenia czy to regulacji proceduralnych, czy prawa materialnego i stąd nie przystają do potrzeb wyjaśniania tego problemu na tle omawianej ustawy.

Inaczej mówiąc, w przepisach karnych mamy do czynienia z innym stopniem naruszenia prawa, które już może być ocenione jako rażące z uwagi na fundamentalne zasady prawa do obrony, instytucję niewinności obywatela dopóki wina nie zostanie mu udowodniona, a także odmienną ocenę rażącego postępowania kwalifikowanego jako czyn zabroniony.

Z tego powodu pojęcie rażącego naruszenia prawa używane w przepisach karnych i tłumaczone w wykładni i orzecznictwie prawa karnego, czy prawa wykroczeń, nie będzie przydatne dla celów rozumienia pojęcia rażącego naruszenia prawa w ujęciu omawianej ustawy.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>