O prostocie środków pokontrolnych – część 2

W pierwszej części cyklu omówiłem zasadę prostoty postępowania kontrolno-nadzorczego, wynikającą z art. 12 K.p.a., a znajdującą zastosowanie w tych czynnościach na podstawie art. 12 ustawy o PIP.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Następnie wskazałem na konsekwencje prawne wynikające z przestrzegania tej zasady, które sprowadzają się – w przypadku stosowania środków pokontrolnych przez organy PIP – do doboru takiego środka pokontrolnego, który w najbardziej prosty sposób doprowadzi do likwidacji stwierdzonych naruszeń prawa pracy.

Bez względu na rodzaj stwierdzonego w czasie kontroli naruszenia przepisu prawa pracy inspektor pracy ma prawo doboru środka pokontrolnego przewidzianego w art. 11 ustawy o PIP.

Wybór ten należy do kompetencji uznaniowej inspektora pracy i jeśli organ ten nie wykroczył poza przypisane kompetencje decyzyjne, to nie można mu stawiać jakichkolwiek zarzutów o to, że np. w sprawie naruszenia przepisu bhp zastosował – w miejsce nakazu – niedecyzyjny środek oddziaływania pokontrolnego w postaci wystąpienia, czy polecenia likwidacji naruszeń prawa.

Odrębnym zagadnieniem jest kwestia zbadania, czy inspektor pracy po zastosowaniu np. polecenia likwidacji danego naruszenia prawa z zakresu bhp zaplanował rekontrolę i potwierdził w jej wyniku, że usunięto tę nieprawidłowość.

Taki bowiem sposób postępowania organów administracji publicznej wynika z podstawowej zasady prawa administracyjnego zapisanej w art. 12 K.p.a. Zasada ta, jak wcześniej wyjaśniłem, przez art. 12 ustawy o PIP znajduje zastosowanie do postępowania przed organami PIP.

Dodatkowym argumentem na poparcie wskazanego, prostego sposobu reakcji na stwierdzone naruszenie prawa pracy są także przepisy inspekcyjne przypisujące inspektorowi pracy wyraźną swobodę środka pokontrolnego i to nie tylko w sferze administracyjno-prawnej.

Zgodnie z art. 17 ust. 2 Konwencji Nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy w sprawie inspekcji pracy... (Dz. U. z 1997 r. Nr 72, poz. 450) inspektorzy pracy mają prawo decydowania, czy należy udzielić ostrzeżenia lub porady, zamiast rozpoczęcia lub zalecenia rozpoczęcia odpowiednich procedur.

Treść tego przepisu wskazuje, że normodawca ma na myśli nie tylko środki i procedury administracyjno-prawne, ale także wykroczeniowe czy karne, ogólnie mówiąc penalizacyjne, które obowiązują w danym kraju, który ratyfikował konwencję.

Jak widać, także międzynarodowe prawo inspekcyjne przypisuje inspektorom pracy pełną swobodę wyboru środka oddziaływania pokontrolnego, co oznacza, że pozostaje ono w zgodności z podstawową zasadą prawa administracyjnego wyrażoną w art. 12 K.p.a.

Konwencja Nr 81 MOP została przez Rzeczpospolitą Polską ratyfikowana i dlatego jej postanowienia mają pierwszeństwo stosowania na wypadek kolizji z ustawą zwykłą, zgodnie z art. 91 Konstytucji RP.

W omawianej sprawie mamy jednak do czynienia ze zbieżnością poglądów w sprawie stosowania środków pokontrolnych przez inspektora pracy. Tak prawo międzynarodowe jak i krajowe jednoznacznie nadają inspektorom pracy prawo decydowania o rodzaju zastosowanego środka pokontrolnego, preferując najprostsze środki pokontrolne, zgodnie z zasadą logicznego i racjonalnego funkcjonowania.

Jeżeli więc w wyniku kontroli inspektor pracy stwierdzi szereg naruszeń przepisów prawa pracy w tym z zakresu bhp, a podmiot kontrolowany wyrazi chęć likwidacji tych nieprawidłowości, to wówczas preferowanym środkiem pokontrolnym powinno być polecenie likwidacji naruszeń prawa, bez potrzeby wdrażania postępowania administracyjno-prawnego zmierzającego do wydania decyzji administracyjnej.

Wskazany sposób postępowania jest także zgodny z założeniami doktryny prawa administracyjnego. Decyzja administracyjna jest rozstrzygnięciem, które należy stosować wówczas, gdy obowiązek jej wydania wynika z przepisu ustawy.

Jeżeli organ administracji publicznej nie ma ustawowo przypisanego obowiązku wydania decyzji, lecz jedynie ma przypisane prawo do wydawania decyzji administracyjnej, to powinien wydawać takie rozstrzygnięcie tylko wówczas, gdy istnieje powód ku temu. Wyraża się on w zasadności stosowania przymusu administracyjno-prawnego.

W przypadku gdy podmiot, względem którego miałaby zostać zastosowana decyzja administracyjna przymuszająca do określonego zachowania, dobrowolnie wyrazi chęć zachowania zgodnego z prawem, to wówczas brak jest przedmiotu rozstrzygnięcia administracyjno-prawnego i rzecz jasna wydanie decyzji jest oczywiście zbędne.

Taki przypadek wydania decyzji administracyjnej można nawet rozważać teoretycznie w kategorii błędu, ze względu na bezprzedmiotowość rozstrzygnięcia administracyjno-prawnego w rozumieniu art. 105 K.p.a.

Z pewnością natomiast można mówić o bezprzedmiotowości decyzji administracyjnej w przypadku, gdy w momencie doręczenia podmiotowi kontrolowanemu tego rozstrzygnięcia sprawa naruszenia przepisu prawa pracy już nie istnieje, bo pracodawca zlikwidował stan naruszający prawo.

W takiej sytuacji nawet wdrożenie trybu odwoławczego ze względu na polemikę z merytoryczną zasadnością wydanego nakazu może uzasadniać uchylenie nakazu i umorzenie postępowania I instancji, jeżeli tego zażądała strona. Nie ma bowiem przedmiotu, który ma być regulowany przy pomocy decyzji, gdyż stan sprzeczny z prawem nie istnieje.

Biorąc pod uwagę skuteczność oddziaływania pokontrolnego, najistotniejsze znaczenie posiada rekontrola sprawdzająca, czy stan naruszający prawo pracy został zlikwidowany, czy nie.

Inspektorzy pracy powinni więc skupić swoje zadania nie na wydawaniu zbędnych decyzji administracyjnych, tworzących niepotrzebną biurokrację, ale na częstym, bezpośrednim kontakcie z podmiotem kontrolowanym i osobistym stwierdzeniu likwidacji naruszeń prawa.

Każda kontrola u pracodawcy powinna być immanentnie połączona z rekontrolą, bo tylko taki system kontrolno-nadzorczy ma charakter skutecznego oddziaływania względem podmiotu kontrolowanego.

Decyzje administracyjne na podstawie art. 11 ustawy o PIP powinny być zasadniczo wydawane tylko wówczas, gdy pracodawca kwestionuje potrzebę poleconego mu zachowania, wówczas zasadność zastosowania przymusu administracyjno-prawnego racjonalnie tłumaczy wydanie decyzji administracyjnej.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>