Kwalifikacje zawodowe pracownika – część 2

Pojęcie kwalifikacji zawodowych ma istotne znaczenie w zakresie stosowania art. 42 § 4 K.p. Przepis ten uprawnia pracodawcę do okresowego powierzenia pracownikowi wykonywania innej pracy niż określona w umowie o pracę, pod warunkiem m.in. zgodności tej pracy z posiadanymi przez pracownika kwalifikacjami.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Sposób rozumienia pojęcia kwalifikacje pracownika ma bardzo istotne znaczenie w zakresie stosowania wskazanego artykułu, ponieważ decyduje o tym, czy pracodawca postępuje zgodnie z obowiązującymi przepisami, czy też sprzecznie z nimi.

Przyjmuje się, że pracą odpowiednią do posiadanych przez pracownika kwalifikacji jest praca, która ich nie przekracza i przy której te kwalifikacje znajdą choćby częściowe zastosowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.02.1998 r., I PKN 515/97, OSNAPiUS 1999/2/46).

Jednakże powierzenie pracownikowi (technik chemik) pracy niewymagającej żadnych kwalifikacji zawodowych (sprzątanie) w okresie biegnącego wypowiedzenia warunków pracy i płacy stanowi naruszenie art. 42 § 4 K.p. Odmowa wykonywania takiej pracy nie uzasadnia rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 K.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.05.1997 r., I PKN 131/97, OSNAPiUS 1998/6/178).

Na tle powyższych rozstrzygnięć widać, że kierunek wykładni art. 42 § 4 K.p. zmierza do tego, aby odmienna od umówionej pracy między stronami stosunku pracy mieściła się z jednej strony w zakresie umiejętności pracownika, ale z drugiej strony nie powodowała znacznej degradacji, czy też poniżania pracownika, poprzez nakazywanie mu wykonywania takiej pracy, która z uwagi na brak jakichkolwiek kwalifikacji może być uznana za nieodpowiednią.

Takie zachowanie pracodawcy Sąd Najwyższy zakwalifikował jako naruszające godność, czy inne dobra pracownika (art. 11¹ w związku z art. 94 pkt 2 K.p.), a niewątpliwie do takich dóbr osobistych należą też kwalifikacje zawodowe posiadane przez pracobiorcę.

Prawidłowe pojmowanie kwalifikacji zawodowych pracownika nie może polegać na formalnej ocenie zdobytych przez pracownika umiejętności, ale powierzona w trybie art. 42 § 4 K.p. praca, musi odpowiadać rzeczywistym umiejętnościom pracownika.

Ocena poprawności pojęcia kwalifikacje pracownika nie może zatem być dokonywana w oderwaniu od stosownych informacji uzyskanych przez pracodawcę od samego pracownika. Odpowiednie kwalifikacje to takie, co do których pracodawca ma przekonanie, że pracownik posiada wystarczające umiejętności do wykonania określonej powierzonej mu pracy czasowo.

Przekonanie to może wynikać albo z wyraźnego oświadczenia pracownika, albo z doświadczeń mających miejsce u tego pracodawcy. Przykładowo, pracownik awansując, wykonywał uprzednio pracę, którą czasowo pracodawca chce mu powierzyć.

Ocena kwalifikacji zawodowych pracownika może być niekiedy przedmiotem analizy ze strony samego pracownika, kiedy to ze względu na stan zdrowia nie może on wykonywać pracy dotychczasowej, co potwierdza stosowne orzeczenie lekarskie, a pracodawca nie przeniósł pracownika do innej pracy odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe (art. 55 § 1 K.p.).

W takim przypadku istotniejsze znaczenie może mieć ocena kwalifikacji zawodowych dokonana przez samego pracownika aniżeli przez pracodawcę. Pomijając kwestię zdolności do wykonywania określonej pracy z punktu widzenia oceny medycznej, w świetle powołanego przepisu, to sam zainteresowany będzie decydował o tym, czy może podjąć się wykonywania innej pracy i tym samym, czy ta inna praca odpowiada jego kwalifikacjom zawodowym.

Zgodność wykonywanej pracy z posiadanymi przez pracownika kwalifikacjami ma podstawowe znaczenie w przypadku wykonywania każdego rodzaju pracy. Ustawodawca dokonując różnego rodzaju odstępstw od powszechnie stosowanych zasad, kwestię kwalifikacji pracownika utrzymuje jednak zawsze jako element niezbędny do świadczenia pracy (por. art. 67² § 2, art. 71, art. 72 § 2, art. 186⁴, art. 191 § 2 i § 5 K.p.).

Kwalifikacje zawodowe pracownika mają istotne znaczenie przy ustalaniu warunków wynagradzania pracowników. Zgodnie z art. 78 § 1 K.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

Jak widać, kwalifikacje zawodowe pracownika, ujmowane w sposób szeroki, uwzględniane być muszą przy formułowaniu zasad wynagradzania, gdyż stanowią podstawowy element decydujący nie tylko o wysokości jednolicie przyznawanego wynagrodzenia ale także o składnikach wynagradzania (por. art. 77³ § 3 K.p.).

Kodeks pracy w dziale trzecim poświęca kwalifikacjom zawodowym pracownika odrębny rozdział trzeci, pod tym właśnie tytułem. Zagadnienia te nie są jednak przez ustawodawcę kompleksowo uregulowane.

W rozdziale trzecim działu trzeciego K.p. brakuje wyraźnie zdefiniowania pojęcia „kwalifikacje zawodowe”, co jest istotne z tego względu, że kwalifikacje zawodowe pracownika nie tylko występują w ponad 20 przepisach kodeksu i w bardzo wielu przepisach szczególnych, ale stanowią podstawowy element uwzględniany w szerokiej problematyce prawa pracy.

Pod pojęciem kwalifikacji zawodowych pracownika należy więc rozumieć łącznie następujące części składowe:

• wykształcenie, potwierdzone stosownym dyplomem, świadectwem,
• kursy szkoleniowe potwierdzone stosownym zaświadczeniem,
• uprawnienia do wykonywania określonej pracy zdobyte wedle zasadniczo ustawowo określonych wymagań i potwierdzone stosownym dokumentem,
• zawodowy staż pracy w określonej dziedzinie potwierdzony świadectwem pracy, czy innym stosownym zaświadczeniem,
• faktyczne umiejętności w zakresie wykonywania określonej pracy wynikające z czynności realizowanych poza stosunkiem pracy potwierdzone stosownymi dokumentami, albo wynikające z oświadczenia samego pracownika.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>