Teza rozstrzygnięcia

Powództwo o ustalenie, że konkretne zdarzenie było wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), jest dopuszczalne na podstawie art. 189 K.p.c.

Przesłanki stanu faktycznego

W toku rozpoznawania sprawy z zakresu prawa pracy sąd pracy powziął wątpliwość, czy pracownik wnoszący o ustalenie, iż konkretne zdarzenie było wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), ma interes prawny w rozumieniu art. 189 K.p.c. w wytoczeniu takiego powództwa przed sądem pracy, jeżeli został sporządzony protokół powypadkowy zawierający ustalenie negatywne, a pracownik domaga się tego ustalenia w celu uzyskania zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru?

Sąd I instancji ustalił, że powód w dniu 20 stycznia 2004 r. uległ wypadkowi przy pracy, który zaistniał w ten sposób, że przy rozładunku samochodu powód jako kierowca poślizgnął się na skrzyni ładunkowej, spadł z niej i upadł na kolano, co spowodowało niezdolność do pracy.

W ocenie sadu I instancji opisane zdarzenie odpowiadało w pełni definicji wypadku przy pracy. W złożonej apelacji, pracodawca zarzucił że okoliczności i przebieg wypadku nie są wiarygodne, niezależnie w związku z brakiem bezpośrednich świadków zdarzenia, niezależnie od braku związku z pracą, a nadto uznał, że powód nie ma interesu prawnego w dochodzeniu tego ustalenia, skoro może dochodzić bezpośrednio świadczenia ubezpieczeniowego.

Sąd II instancji powziął poważną wątpliwość co do możliwości dochodzenia takiego powództwa na podstawie art. 189 K.p.c., gdyż w dotychczasowym orzecznictwie SN uznawano, że powództwo o ustalenie jest niedopuszczalne jeśli istnieje możliwość dochodzenia bezpośrednio określonego roszczenia.

Argumentacja Sądu Najwyższego

Są Najwyższy przeanalizował dokładnie dotychczasowe orzecznictwo, uznając następujące jego kierunki za szczególnie ważne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Wedle ukształtowanego orzecznictwa SN znajdującego swe potwierdzenie m.in. w uchwale SN z dnia 21 września 2004 r. (II UZP 8/04, OSNP 2005/5/68) organ rentowy rozpoznający wniosek o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy nie jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym w sprawie z powództwa pracownika przeciwko pracodawcy o ustalenie lub zmianę protokołu powypadkowego, w zakresie uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.

Wyrok taki nie ma więc powagi rzeczy osądzonej w sprawie toczącej się na skutek odwołania od decyzji organu rentowego (art. 366 K.p.c.).

Brak związania organu rentowego wyrokiem sądu pracy ustalającym dane zdarzenie za wypadek przy pracy sam w sobie nie wyklucza powództwa na podstawie art. 189 K.p.c. o ustalenie wypadku przy pracy.

Najważniejsze znaczenie, zdaniem SN, ma analiza prawa materialnego związanego ze skutkami prawnymi wynikającymi z określonej treści protokołu powypadkowego. W dokumencie tym mogą się znaleźć zapisy rzutujące na szerokie prawa pracownicze, nie wyłączając np. naruszenia dóbr osobistych pracownika, poprzez np. przypisywanie mu bezpodstawnych zachowań (art. 11¹ K.p. i art. 23 K.c.).

Samo zaistnienie wypadku przy pracy w skutkach narusza  podstawowe dobro osobiste pracownika w postaci jego zdrowia i życia. Wypadek przy pracy może stanowić także czyn niedozwolony i podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej  pracodawcy na zasadach pozaubezpieczeniowych.

Wszystko to, zdaniem SN, przesądza o tym, że powództwo o ustalenie wypadku przy pracy jest dopuszczalne na podstawie art. 189 K.p.c. niezależnie od dochodzenia przez poszkodowanego pracownika świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego dochodzonych od ZUS-u.

Ocena  rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego

Glosowana uchwała rozstrzyga bardzo ważny problem proceduralny. Rzeczywiście w orzecznictwie SN ukształtowany jest pogląd, iż  możliwość dochodzenia roszczenia o świadczenie wyklucza dochodzenie o ustalenie prawa na podstawie art. 189 K.p.c.

Ten kierunek wykładniowy jest oczywiście uzasadniony ale nie sprawdza się w przypadkach złożonych, kiedy to w związku z danym zdarzeniem prawnym może dochodzić do różnych skutków prawnych i to do tego względem różnych podmiotów.

Taka sytuacja zachodzi właśnie w związku z wypadkiem przy pracy. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wywiera wszechstronne skutki prawne zarówno dla pracodawcy jak i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jako zobowiązanego do wypłacania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy mogą w sposób istotny rzutować na różne prawa poszkodowanego pracownika. Przede wszystkim samo uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy warunkuje ewentualne dochodzenie od pracodawcy roszczeń pozaubezpieczeniowych z tytułu wypadku przy pracy.

W tym przypadku w razie zaistnienia deliktu czyli czynu niedozwolonego, którego dopuścił się pracodawca, na nim ciążyć będzie obowiązek naprawienia szkody, której doznał pracownik w związku z wypadkiem przy pracy.

Interes prawny pracownika dotyczy także ochrony jego dóbr osobistych czyli zdrowia i życia. Szereg zapisów dokonanych w treści protokołu powypadkowego, nawet w przypadku uznania zdarzenia za wypadek przy pracy, może mieć istotne znaczenie dla celów dochodzenia odszkodowania pozaubezpieczeniowego.

Nie ulega wobec tego żadnej wątpliwości, że pracownik ma interes prawny w tym aby żądać uznania wypadku przy pracy a także ustalenia okoliczności związanych z tym wypadkiem, gdyż od tych ustaleń mogą zależeć jego prawa w postaci dochodzenia roszczeń pozaubezpieczeniowych.

Reasumując, glosowaną uchwałę należy uznać jako w pełni poprawną i szczególnie istotną, rozwiązującą bardzo ważne kwestie proceduralne związane z wypadkami przy pracy.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>