Zwolnienie grupowe podczas urlopu wychowawczego a odprawa pieniężna

Prawo do odprawy pieniężnej wynika z ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwanej potocznie ustawą o zwolnieniach grupowych (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.).

Wspomniana wyżej ustawa wyróżnia zwolnienia grupowe i indywidualne, w zależności od liczby jednocześnie zwalnianych pracowników.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm. oraz Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959) przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

1. 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
2. 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
3. 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników

– zwanego dalej „grupowym zwolnieniem”.

Ze zwolnieniem indywidualnym mamy do czynienia w chwili rozwiązania umowy o pracę z chociażby jednym pracownikiem z przyczyn niedotyczących pracownika.

Faktyczna przyczyna rozwiązania umowy o pracę nieleżąca po stronie pracownika powinna być jedynym powodem rozwiązania stosunku pracy, a w sytuacji, gdyby ona nie wystąpiła, pracodawca nie zdecydowałby się na zwolnienie pracownika (wyrok SN z 10 października 1990 r., I PR 319/90; OSNC z 1992 r., z. 11, poz. 204).

Odprawa pieniężna przysługuje pracownikowi w sytuacji, gdy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn nieleżących po stronie pracownika za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę albo na mocy porozumienia stron.

Wysokość odprawy jest uzależniona od zakładowego stażu pracy i przysługuje w wysokości (art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych):

• jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
• dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
• trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Należy zwrócić uwagę na okoliczność, że pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników podlegają przepisom ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).

Ustawa ta przewiduje w niektórych sytuacjach znaczne osłabienie ochrony trwałości stosunku pracy pracownika w porównaniu z ochroną uregulowaną przepisami Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 186¹ Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Jednak w art. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych ustawodawca uchyla zakaz wypowiadania umów o pracę niektórym pracownikom, którzy podlegają ochronie zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Otóż pracownicy korzystający z urlopu wychowawczego nie są chronieni przepisami tej ustawy. Wypowiedzenie umowy o pracę takim pracownikom może nastąpić na jej podstawie w razie:

• zwolnienia grupowego z przyczyn niedotyczących pracowników,
• zwolnienia indywidualnego z tych przyczyn, z zastrzeżeniem jednak, że zakładowa organizacja związkowa nie zgłosi sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu.

Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, samodzielnie podejmuje decyzję o zwolnieniu indywidualnym pracownika korzystającego z obniżonego wymiaru czasu.

Przepisy ustawy z o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników mają więc zastosowanie do pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników. Jeżeli taki pracodawca rozwiąże stosunek pracy z pracownikami w trybie zwolnienia grupowego na podstawie art. 5 tej ustawy, to niektórym pracownikom nie może wręczyć wypowiedzenia definitywnego. Może im jedynie zmienić warunki pracy i płacy (wypowiedzenie zmieniające). Wykaz pracowników szczególnie chronionych znajduje się w art. 5 ust. 5 ustawy. Wśród nich nie ma jednak pracowników korzystających z urlopu wychowawczego. Oznacza to, że w razie zwolnienia grupowego taki pracownik nie jest szczególnie chroniony i pracodawca może definitywnie wypowiedzieć mu umowę o pracę. Podobnie jest w przypadku dokonywania zwolnień indywidualnych na podstawie ustawy z szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Jeżeli więc Pani pracodawca zatrudnia ponad 20 osób, a wypowiedzenie nastąpi w ramach zwolnień grupowych lub na podstawie zwolnienia indywidualnego w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, ale z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, to nie skorzysta Pani z ochrony przewidzianej w Kodeksie pracy.

Przepisy art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) mogą stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego także w sytuacjach, gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 186¹ § 1 zd. 2 K.p. – stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 15.2.2005 r. (II PZP 13/05).

Ustawa nie przewiduje w art. 8 żadnych okoliczności wyłączających prawo do odprawy pieniężnej. Jeżeli zatem przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym są zwolnienia grupowe, a pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników, to pracownicy tej w dniu rozwiązania stosunku pracy należy się odprawa pieniężna.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼