Przywrócenie do pracy a zwrot odprawy emerytalnej

Zgodnie z art. 87 ustawy Karta Nauczyciela nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.

Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 3 października 1990 r. (sygn. akt I PR 276/90, OSN 1992, nr 11, poz. 202) odprawa pieniężna przysługuje każdemu nauczycielowi w razie rozwiązania stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę.

Za datę przejścia na emeryturę lub rentę należy uważać albo datę rozwiązania stosunku pracy po uprzednim przyznaniu pracownikowi jednego z wymienionych świadczeń, albo datę przyznania świadczenia, jeżeli nastąpiło to po rozwiązaniu stosunku pracy na wniosek złożony w czasie zatrudnienia (wyrok SN z dnia 2 października 1990 r., sygn. akt I PR 284/90, PiZS 1991, nr 7, poz. 15; wyrok SN z dnia 6 maja 2003 r., sygn. akt I PK 257/02, OSNP 2004, nr 15, poz. 267).

Przejście na emeryturę powinno zbiegać się w czasie z rozwiązaniem stosunku pracy. Nabycie prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego powinno wobec tego nastąpić w czasie zatrudnienia, najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Jeśli więc emerytura zostanie przyznana nauczycielowi na wniosek, który złożył jeszcze w czasie trwania stosunku pracy, to mimo upływu dwóch miesięcy należy uznać, że pracownik rozwiązał stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę, co uprawnia go do otrzymania odprawy. Jeśli jednak wniosek o emeryturę złożył dopiero po zakończeniu stosunku pracy – odprawa nie będzie mu przysługiwała.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2010 r. (sygn. akt II PK 239/09, LEX nr 585781) decydujące znaczenie dla nabycia prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej ma przejście na emeryturę lub rentę połączone z definitywnym ustaniem stosunku pracy, czyli zmiana pracowniczego statusu prawnego na status emeryta lub rencisty przez pracownika, który w związku z ustaniem stosunku pracy korzysta z uzyskanych uprawnień emerytalnych lub rentowych. Przyczyna ustania lub rozwiązania pracownika stosunku pracy nie pozbawia prawa do przysługującej mu powszechnej i jednorazowej odprawy emerytalnej lub rentowej, skoro art. 92¹ § 1 Kodeksu pracy uzależnia prawo do tej odprawy od przejścia na emeryturę lub rentę związku z ustaniem stosunku pracy, bez względu na jego przyczynę.

Warunkiem koniecznym nabycia prawa do odprawy rentowej albo emerytalnej jest ustanie stosunku pracy. Ustawodawca w omawianym przepisie użył pojęcia „ustanie” stosunku pracy, które obejmuje zarówno jego rozwiązanie, jak i wygaśnięcie. Sposób ustania stosunku pracy, jak również jego przyczyny oraz podmiot, który dokonuje czynności rozwiązującej, nie mają znaczenia dla powstania prawa do odprawy.

Odprawa przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty lub emerytury z tytułu ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę lub emeryturę. Z dosłownego brzmienia przepisu można by wnosić, że są cztery przesłanki nabycia prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej:

1. spełnienie przez pracownika warunków uprawniających do jednego z tych świadczeń,
2. przejście na emeryturę lub rentę,
3. rozwiązanie stosunku pracy oraz
4. związek między rozwiązaniem stosunku pracy i przejściem na emeryturę lub rentę.

Sąd Najwyższy zajmował się często przypadkami, gdy pracownik otrzymał odprawę z tytułu rozwiązania z nim stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, a następnie został przywrócony do pracy.

Jeżeli jednak pracownik, który otrzymał odprawę, kwestionuje przed sądem pracy otrzymane wypowiedzenie, domagając się przywrócenia do pracy, to musi się liczyć z obowiązkiem jej zwrotu niezależnie od tego, czy kwestionuje istnienie przyczyny wypowiedzenia (por. wyrok SN z 11 września 2007 r., sygn. akt II PK 21/07). W takiej sytuacji nie będzie mógł bronić się, twierdząc, iż nie posiada już pieniędzy wypłaconych mu w ramach odprawy – a w szczególności nie będzie mógł powołać się na art. 409 Kodeksu cywilnego, wskazując, że nie jest już wzbogacony i nie musiał liczyć się z obowiązkiem zwrotu wypłaconych mu kwot.

Sąd Najwyższy uznał, że liczenie się z obowiązkiem zwrotu świadczenia oznacza wiedzę o tym, że świadczenie stało się lub może stać się nienależne, co ma miejsce w przypadku pracownika występującego z żądaniem uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy – który zawsze dąży do usunięcia skutku rozwiązania stosunku pracy. Taki pracownik musi zatem przewidywać, że w przypadku uwzględnienia jego żądania wypłacona odprawa stanie się świadczeniem nienależnym zgodnie z art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego. W konsekwencji powstanie obowiązek jej zwrotu na zasadach określonych w art. 405–409 Kodekscu. Pracownik zachowa natomiast odprawę, kiedy zostanie mu zasądzone odszkodowanie na podstawie art. 45 § 1 Kodeksu pracy (por. wyrok SN z 6 kwietnia 2007 r., sygn. akt II PK 265/06, wyrok SN z 5 października 2007 r., sygn. akt II PK 29/07).

Analogicznie należy potraktować kwestię otrzymanej odprawy emerytalnej. Aby ją otrzymać, stosunek pracy musiał być rozwiązany właśnie w związku z przejściem na emeryturę, a skoro do rozwiązania stosunku nie doszło (o czym orzekł sąd) – nie było podstaw do wypłacenia odprawy, jak i skorzystania z emerytury.

Tak więc odprawa powinna być zwrócona.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼