GLOSA do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 czerwca 2008 r., P 23/07, Dz. U. Nr 116, poz. 740 - niekonstytucyjność art. 237 K.p.

Teza rozstrzygnięcia

1. Art. 237 § 1 pkt 2 i 3 Kodeksu pracy, w zakresie, w jakim nie określają wytycznych dotyczących treści rozporządzenia, oraz
   rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. Nr 132, poz. 1115)
   – są niezgodne z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. 
2. Przepisy powołane wyżej tracą moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw RP.

Przesłanki stanu faktycznego

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2007 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z zapytaniem, czy wymienione w sentencji przepisy są zgodne z Konstytucją RP. Potrzeba udzielenia odpowiedzi wynikała z rozpoznawania sprawy o chorobę zawodową.

Marek W., wykonujący zawód listonosza, zażądał uznania choroby zawodowej w postaci znacznego ograniczenia ruchomości kręgosłupa szyjnego i ędźwiowo-krzyżowego, a także zmian zwyrodnieniowych obu stawów kolanowych i rozmiękania obu rzepek.

Od negatywnych decyzji organów I i II instancji Państwowej Inspekcji Sanitarnej wymieniony złożył skargę do WSA, wnioskując m.in. o zbadanie zgodności z Konstytucją rozporządzenia wykonawczego w sprawie chorób zawodowych.

WSA w Krakowie skierował do TK wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją zarówno art. 237 § 1 pkt 2 i 3 K.p. jak również wydanego na tej podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 132, poz. 1115).

Prezes Rady Ministrów i Marszałek Sejmu zawnioskowali o uznanie zgodności z Konstytucją przepisów będących przedmiotem orzekania, natomiast Prokurator Generalny wniósł o stwierdzenie ich niezgodności z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Argumentacja Trybunału Konstytucyjnego

Zgodnie z art. 193 Konstytucji – każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie toczącej się przed sądem sprawy.

Biorąc powyższy przepis pod uwagę, Trybunał stwierdził, że skierowany przez WSA w Krakowie wniosek jest dopuszczalny i dlatego sprawa podlega rozpatrzeniu.

Trybunał uznał, że kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia o zgodności z Konstytucją zakwestionowanych przepisów ma odpowiedź na pytanie, czy art. 237 § 1 pkt 2 i 3 K.p., a także inne przepisy Kodeksu pracy zawierają, czy nie zawierają wytycznych dotyczących treści aktu wykonawczego do kodeksu w sprawie wykazu chorób zawodowych.

Analizując pojęcie wytycznych, Trybunał uznał, że są to wskazówki co do treści aktu normatywnego, inaczej mówiąc wskazania co do kierunku merytorycznych rozwiązań, które mają się znaleźć w akcie wykonawczym.

W niniejszej sprawie ani art. 237 § 1 pkt 2 i 3 K.p., ani pozostałe przepisy Kodeksu pracy, w szczególności zawarte w art. 234-237¹, nie zawierają jakichkolwiek wytycznych dotyczących treści aktu wykonawczego.

Trybunał jednocześnie zaakcentował, że wytyczne nigdy nie mogą mieć czysto blankietowego charakteru, poprzez np. stwierdzenie o tym, że rozporządzenie określi „ogólne zasady”. Taki zwrot zamieszczony w delegacji ustawowej Trybunał uważa za wadliwy.

Wymaganych wytycznych nie zawierają także inne przepisy prawa pracy, a w szczególności obowiązująca w dniu wydania przedmiotowego rozporządzenia ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144, z późn. zm.).

W tym stanie faktycznym i prawnym Trybunał stwierdził niezgodność art. 237 § 1 pkt 2 i 3 K.p. z art. 92 ust. 1 Konstytucji, przez to, że zawarte w nim upoważnienie do wydania rozporządzenia nie określa wytycznych dotyczących treści aktu.

Jednocześnie TK nie sprzeciwia się temu, aby wykaz chorób zawodowych był przedmiotem regulacji aktu podustawowego, pod warunkiem jednak, że Kodeks pracy określi wytyczne w zakresie sporządzania tego wykazu.

Odraczając termin utraty mocy prawnej omawianych przepisów, TK miał na względzie umożliwienie ustawodawcy przeprowadzenia stosownych zmian w Kodeksie pracy, dostosowujących jego postanowienia do zgodności z zasadą wyrażoną w art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Ocena rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego uznać trzeba za w pełni słuszny. Wyraża on istotne założenia poprawnej legislacji, która w świetle podstawowych zasad musi odpowiadać postanowieniom art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Trybunał, analizując niniejszą sprawę, słusznie zwrócił uwagę ustawodawcy na to, że Kodeks pracy na przestrzeni ostatnich kilku lat był wielokrotnie nowelizowany, stąd nie było przeszkód ku temu, aby dokonać stosownej zmiany treści art. 237 § 1 pkt 2 i 3 K.p.

Zgodzić się trzeba z Trybunałem, że materia wykazu chorób zawodowych zasadniczo nie musi być przedmiotem regulacji ustawowej, pod warunkiem zamieszczenia w Kodeksie pracy stosownych wytycznych określających zasady sporządzania wykazu chorób zawodowych.

Konstrukcja tych wytycznych przybiera w świetle glosowanego wyroku kluczowe znaczenie. Powstaje bowiem pytanie, wedle jakich przesłanek ma być budowany wykaz chorób zawodowych?

W szczególności chodzi o to, czy w wykazie tym powinny się znaleźć wszystkie te choroby, które pozostają w związku z wykonywaną pracą, czy też wykaz ten będzie podlegał określonej reglamentacji przedmiotowej?

Uwzględniając kierunek orzecznictwa Sądu Najwyższego, który uznał, że tzw. choroba parazawodowa daje pracownikowi prawo do analogicznych świadczeń w zakresie jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu, można postawić tezę, iż w obecnym stanie prawnym nie jest celowe ograniczanie wykazu chorób zawodowych.

Przeciwnie, ustawodawca powinien dążyć do jak najszerszego wykazu tych chorób, co będzie z jednej strony odpowiednim impulsem dla pracodawców do stwarzania pracownikom lepszych warunków pracy, stosownie do wdrażanych dyrektyw wynikających z prawa unijnego, a z drugiej strony taki wykaz wyeliminuje absurdalnie występujące dotychczas wyłączenia niektórych chorób.

Przykładowo, listonosz, który przez dziesiątki lat wykonywał niezaprzeczalnie ciężką pracę fizyczną, związaną z noszeniem codziennie torby przekraczającej znacznie 10 kg, pozbawiony jest obecnie możliwości stwierdzenia z tego tytułu choroby zawodowej.

Znacznie mniej uciążliwe warunki pracy stwarzają natomiast możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu choroby zawodowej, co dotyczy np. maszynistki pracującej przy użyciu komputera czy maszyny do pisania.

Nie negując dopuszczalności sporządzania wykazu chorób zawodowych w akcie wykonawczym do Kodeksu pracy, należałoby jednak poddać pod rozwagę ustawodawcy możliwość ustawowej regulacji w tym zakresie, w sensie określenia ogólnej definicji tej choroby w przepisach Kodeksu pracy, a pozostawienie jedynie szczegółowego wykazu dla aktu wykonawczego.

Po zdefiniowaniu w Kodeksie pracy pojęcia choroby zawodowej, jako schorzenia pozostającego w związku przyczynowo-skutkowym z warunkami wykonywania pracy, dojdzie do naturalnego poprawnego uregulowania tej kwestii.

Normodawca w akcie wykonawczym nie będzie bowiem mógł wykluczyć z grupy chorób zawodowych tych schorzeń, które ewidentnie są konsekwencją szkodliwych lub znacznie uciążliwych warunków wykonywania pracy.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>