GLOSA do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r., I PK 196/07, OSNP z 2009 r. Nr 7-8, poz. 89 – wysokość dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych

Teza rozstrzygnięcia

Praca w sobotę stanowiąca dzień wolny od pracy wynikający z pięciodniowego tygodnia pracy (art. 129 § 1 K.p.) świadczona w godzinach nadliczbowych, uprawnia do dodatku w wysokości 50% wynagrodzenia (art. 151¹ § 1 pkt 2 K.p.).

Przesłanki stanu faktycznego

Powodowie zatrudnieni byli przez pracodawcę polskiego na terenie Republiki Federalnej Niemiec i zgodnie z treścią umowy znajdowały do nich zastosowanie przepisy polskiego prawa pracy.

Powodowie wykonywali pracę w dni wolne od pracy urzeczywistniające zasadę średnio pięciodniowego tygodnia pracy, za co nie otrzymali dodatkowego wynagrodzenia.

Sąd I instancji, po ustaleniu liczby dni takiej pracy uznał, że powodom za każdą godzinę pracy przysługuje dodatek w wysokości 100% stawki wynagrodzenia godzinowego, wobec przekroczenia normy średniotygodniowej czasu pracy i tak wyliczoną należność zasądził.

Apelację od wyroku I instancji wniósł pracodawca. Sąd II instancji oddalił apelację, nie dopatrując się podstaw do uwzględnianie postawionych zarzutów. Sąd stwierdził, że sposób wyliczenia należnego wynagrodzenia dodatkowego w wysokości dodatku 100% był poprawny.

Sąd I instancji poprawnie od ogólnej liczby godzin przepracowanych odjął nominalny czas pracy, a następnie odjął te godziny nadliczbowe, za które przysługiwał powodom dodatek 50%, a za pozostałe godziny nadliczbowe prawidłowo naliczył dodatek 100%.

Pozwany pracodawca złożył skargę kasacyjną, w wyniku której Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał Sądowi II instancję sprawę do ponownego rozpatrzenia, formułując powyższą tezę wykładniowe.

Argumentacja Sądu Najwyższego

W zakresie postawionej tezy wykładniowej Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną za uzasadnioną. Zdaniem SN trafny jest zarzut naruszenia art. 151¹ § 1 pkt. 2 K.p., gdyż z tego przepisu wynika, że za pracę w tzw. wolną sobotę przysługuje dodatek 50%, a nie 100%.

Sąd Najwyższy przeanalizował wszystkie przypadki prawa pracownika do dodatku 100%, które ustawodawca wymienia w art. 151¹ § 1 pkt. 1 K.p. i uznał, że żaden z wymienionych tam przypadków nie dotyczy pracy w dzień wolny wynikający z zasady średnio pięciodniowego tygodnia pracy.

Powołany przepis przewiduje dodatek 100% wyłącznie za pracę świadczoną w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także w godzinach nadliczbowych przypadających w dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub w święto będące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Natomiast praca świadczona w godzinach nadliczbowych w dniach innych, niż przywołane wcześniej, uprawnia do dodatku w wysokości 50% wynagrodzenia (art. 151¹ § 1 pkt. 2 K.p. w związku z art. 151¹ § 2 K.p.).

Praca w sobotę tj. w dniu stanowiącym dodatkowy dzień wolny od pracy wynikający z pięciodniowego tygodnia pracy - art. 129 § 1 K.p., świadczona w nadgodzinach, uprawnia do dodatku w wysokości 50% wynagrodzenia, bowiem dzień ten nie jest niedzielą, ani świętem (nie będącym dla pracownika dniem pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy), nie jest też on dniem wolnym udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, będące dla pracownika dniem pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Nie ustalono także, aby praca w sobotę świadczona była w nocy.

Wobec tego, za pracę w taki dzień pracownikowi przysługuje dodatek na podstawie art. 151¹ § 1 pkt. 2 K.p., który wyraźnie stanowi o 50% jego wysokości.

Ocena rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego

Teza wykładniową Sądu Najwyższego jest oczywiście błędna. Wadliwość wynika stąd, że Sąd Najwyższy formułując tezę wykładniową ograniczył się do analizy art. 151¹ § 1 K.p.

Co prawda, w powołanej podstawie prawnej Sąd Najwyższy powołuje art. 1511§ 1 pkt. 2 w związku z art. 151¹ § 2 K.p., ale najwyraźniej nie dokonał całościowej analizy art. 151¹ K.p.

Z art. 151¹ K.p. odczytywanym całościowo, jednoznacznie wynika, że praca w godzinach nadliczbowych przekraczających normę średniotygodniową zawsze ma być opłacana dodatkiem 100%.

W konsekwencji, art. 151¹ § 1 pkt. 1 i 2 K.p. odnosi się wyłącznie do godzin nadliczbowych przekraczających normę dobową, bądź przedłużony wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 K.p.).

Sąd Najwyższy natomiast całkowicie błędnie przyjął, że warunki zapisane w art. 151¹ § 1 dotyczą wszystkich występujących godzin nadliczbowych w rozumieniu definicji tego pojęcia zawartej w art. 151 § 1 K.p.

Tymczasem o wysokości należnego dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych stanowi także art. 151¹ § 2 K.p.

Zgodnie z tym przepisem, dodatek, o którym mowa w art. 151¹ § 1 pkt. 1 K.p. przysługuje również za pracę w godzinach nadliczbowych przekraczających normę średniotygodniową czasu pracy.

Odesłanie w tym przepisie do art. 151¹ § 1 pkt. 1 K.p. oznacza, że ustawodawca ma na myśli prawo do dodatku w wysokości 100%.

Godziny nadliczbowe, które zaistniały w wyniku przekroczenia normy średniotygodniowej czasu pracy powstają właśnie wówczas, gdy mamy do czynienia z pracą w dniu wolnym od pracy urzeczywistniającym zasadę średnio pięciodniowego tygodnia pracy.

W konsekwencji, zarówno Sąd I jak i II instancji orzekające w glosowanej sprawie dokonały prawidłowej wykładni art. 151¹ K.p., natomiast Sąd Najwyższy ewidentnie zbłądził, przyczyniając się do powstania kolejnego rozstrzygnięcia tego gremium, które będzie budzić dalsze wątpliwości interpretacyjne.

Trudno bowiem, wobec wyraźnej konstrukcji treści art. 151¹ K.p. uznać tezę wykładniową Sądu Najwyższego za słuszną, nawet w kategoriach kontrowersyjności. Jest to oczywiście błędne twierdzenie wykładniowe, które temu gremium nie powinno się zdarzyć.

A jeżeli już do tego doszło, to taki swoisty „wypadek przy pracy" Sądu Najwyższego nie powinien być upowszechniany, aby nie tworzyć dodatkowego zamieszania wykładniowego.

Teza glosowanego rozstrzygnięcia powinna więc poprawnie brzmieć:

„Praca w sobotę stanowiąca dzień wolny od pracy wynikający z pięciodniowego tygodnia pracy (art. 129 § 1 K.p.) świadczona w godzinach nadliczbowych, uprawnia do dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia (art. 151¹ § 2 K.p.)".

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>