Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych

Masz podobny problem prawny?
Kliknij tutaj, opisz nam swój problem i zadaj pytania.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)

Zasada ryzyka podmiotu zatrudniającego

Autor: Tadeusz M. Nycz

W artykule omówiono zagadnienia dotyczące odpowiedzialności pracownika za czyny powodujące szkodę dla osoby trzeciej, za które ponosi odpowiedzialność bezpośrednią pracodawca w myśl zasady ryzyka podmiotu zatrudniającego.

Zgodnie z art. 120 Kodeksu pracy w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do jej naprawienia jest wyłącznie pracodawca.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Stosownie do przepisu art. 117 K.p. pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania lub zwiększenia. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

Przyjmuje się powszechnie, że zakres szkody, jaką może spowodować osobie trzeciej pracownik przy wykonywaniu swoich zadań, obejmuje zarówno szkodę materialną jak i szkodę niematerialną (por. „Kodeks pracy – komentarz” pod red. B. Wagner, Gdańsk 2008 s. 578, ust. 3).

Oznacza to, że jeżeli pracownik realizuje zadania zgodnie z obowiązującym go zakresem obowiązków, czyli nie wykracza poza przypisane mu kompetencje i, działając w ten sposób, spowoduje szkodę dla osoby trzeciej, to wówczas zobowiązanym do jej naprawienia jest wyłącznie pracodawca.

Pracownik ponosi natomiast za tę szkodę odpowiedzialność względem pracodawcy, na zasadach przewidzianych w rozdziale I działu piątego Kodeksu pracy. Odpowiedzialność za wyrządzoną pracodawcy szkodę (czyli tę, którą on naprawił względem osoby trzeciej) ponosi pracownik przy założeniu, że można mu przypisać zawinienie.

W braku tej przesłanki pracownik nie ponosi żadnej odpowiedzialności materialnej, gdyż szkoda obciąża pracodawcę w ramach zasady ryzyka podmiotu zatrudniającego. Zakres regulacyjny zasady ryzyka podmiotu zatrudniającego dotyczy wszelkiej szkody, jaka może być wyrządzona przy realizowaniu stosunku pracy.

Podstawowym warunkiem wyłączenia bezpośredniej odpowiedzialności pracownika za szkodę jest to, aby powstała ona w związku z normalnym realizowaniem zadań pracowniczych, a nie przy okazji wykonywania tych zadań.

Przykładowo, pracownik będący rzecznikiem prasowym danej instytucji przekazuje prasie stosowne informacje, które – zdaniem poszkodowanego podmiotu, którego one dotyczą – naruszają jego dobra osobiste i w konsekwencji generują żądanie odszkodowania.

Roszczenia odszkodowawcze, związane z naruszeniem dóbr osobistych tego podmiotu, choć dochodzone na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, nie będą obciążać pracownika, lecz wyłącznie pracodawcę, bez względu nawet na ich charakter, to znaczy bez względu na to, czy przedmiotem roszczenia będzie wprost odszkodowanie, czy też np. zadośćuczynienie za krzywdę.

Zasada ryzyka podmiotu zatrudniającego oraz zasada wyłączenia odpowiedzialności pracownika za szkodę dotyczy bowiem każdej szkody bez względu na konsekwencje związane ze strukturą możliwości dochodzenia z tego tytułu określonych roszczeń.

Jeżeli w podanym przypadku rzecznik prasowy działał zgodnie z posiadanym umocowaniem i na podstawie otrzymanych do przekazania stosownych informacji, to publiczne obwieszczenie naruszające ewentualnie dobra osobiste osoby trzeciej może rodzić roszczenia odszkodowawcze wyłącznie względem pracodawcy, a nie względem pracownika.

W sytuacji, gdyby informacje np. na konferencji prasowej przekazywał nie rzecznik prasowy, ale sam kierownik danego urzędu, czy instytucji, czyli osoba zarządzająca zakładem pracy w imieniu pracodawcy, to odpowiedzialność względem osoby trzeciej ponosi także pracodawca, a nie kierownik tej instytucji zatrudniony w charakterze pracownika.

Wynika to stąd, że zasada wyłączenia odpowiedzialności odszkodowawczej względem osoby trzeciej dotyczy każdej osoby posiadającej przymiot pracownika, bez względu na zajmowane stanowisko, czy pełnioną funkcję.

W razie, gdy mamy do czynienia z jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która działa w imieniu Skarbu Państwa, to odpowiedzialność finansową będzie ponosiła ta jednostka organizacyjna, z tym że w rzeczywistości odpowiedzialność odszkodowawcza obciąży Skarb Państwa finansujący tę jednostkę.

W konsekwencji nie jest dopuszczalne bezpośrednie dochodzenie roszczeń odszkodowawczych od pracownika, który przy wykonywaniu swoich obowiązków służbowych spowodował szkodę dla osoby trzeciej, lecz wszelkie roszczenia mogą być dochodzone wyłącznie od pracodawcy.

Zasada ta dotyczy także osób zajmujących stanowiska wymienione w ustawie z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. Nr 20, poz. 101, z późn. zm.), ponieważ wskazane tam osoby posiadają status pracownika w rozumieniu art. 2 K.p.

Kwestia statusu zatrudnieniowego tych osób była przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1994 r. (I PZP 19/94, OSNP 1994/5/80), w której stwierdzono, że wojewoda jest pracownikiem wykonującym pracę na podstawie powołania, w rozumieniu art. 70 K.p.

Od wydania tej uchwały doszło do wielu nowelizacji Kodeksu pracy, ale nie dotyczyły one zagadnień wpływających na dezaktualizację tego rozstrzygnięcia, które zostało zaaprobowane pozytywną glosą T. Liszcza (por. T. Liszcz, glosa do uchwały SN z dnia 20.04.1994 r. I PZP 19/94, OSP 1995/7-8/147 teza 1).

 

Wojewoda jest jednym z podmiotów wymienionych w cyt. ustawie z dnia 31 lipca 1981 r., przesądzenie jednak o jego statusie pracowniczym powoduje, że pozostałe wszystkie podmioty wymienione w tej ustawie posiadają taki sam status pracowniczy, ponieważ przepisy tej ustawy nie dają podstaw do dokonywania w tym zakresie jakiejkolwiek dyferencjacji.

W przypadku, gdy osoba zajmująca kierownicze stanowisko państwowe, w rozumieniu powołanej ustawy z 1981 r., przy wykonywaniu swoich zadań należących do zakresu kompetencji określonego urzędu, wyrządzi szkodę osobie trzeciej, to zobowiązanym do naprawienia tej szkody jest wyłącznie pracodawca, czyli jednostka organizacyjna, w której ta osoba pełni funkcję kierowniczą (art. 3 K.p.).

Niedopuszczalne prawnie jest zatem pociąganie do odpowiedzialności pracownika, choćby zatrudnionego na wysokim stanowisku państwowym i dochodzenie bezpośrednio od niego roszczeń np. z powodu naruszenia dóbr osobistych osób trzecich.

W takim przypadku mamy bowiem do czynienia z błędnym bezpośrednim zastosowaniem przepisów Kodeksu cywilnego, wbrew zasadom wyrażonym w art. 300 K.p. dopuszczającym sięgnięcie do tych regulacji, w przypadku gdy szkoda powstała w związku z realizowanym stosunkiem pracy.

Art. 120 i art. 117 K.p. kształtują zasady prawa pracy o charakterze powszechnego zastosowania wobec wszystkich pracowników, toteż możliwość bezpośredniego dochodzenia roszczeń względem pracownika, choćby nawet zatrudnionego na wysokim stanowisku państwowym, jest niedopuszczalna jako sprzeczna z tymi powołanymi zasadami.

Zgodnie natomiast z art. 300 K.p. do stosunku pracy wolno stosować odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego jedynie w sprawach nieuregulowanych w prawie pracy oraz pod warunkiem braku sprzeczności z zasadami prawa pracy.

Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych od osoby, która, realizując swoje podstawowe zadania pracownicze, spowodowała szkodę dla osoby trzeciej, jest więc niedopuszczalne. Roszczenia te powinny być dochodzone od pracodawcy tej osoby, który jest zobowiązany do naprawienia ewentualnej szkody.

Pracodawca natomiast może wobec pracownika lub byłego pracownika dochodzić roszczeń na zasadach przewidzianych w rozdziale I działu szóstego Kodeksu pracy, przy zaistnieniu niezbędnej przesłanki w postaci zawinionego działania lub zaniechania ze strony pracownika, będącego bezpośrednim sprawcą szkody.

W takiej sytuacji odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika następuje na tzw. zasadach ogólnych i nie może przekraczać wysokości jego 3-miesięcznego wynagrodzenia. Szkoda przekraczająca tę wielkość – nawet przy zawinieniu pracownika – obciąża pracodawcę, w myśl zasady ryzyka podmiotu zatrudniającego.

Jedynie w przypadku, gdy pracownik wyrządził szkodę umyślnie, obowiązany jest do jej naprawienia w pełnej wysokości, zgodnie z art. 122 K.p. Możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez pracodawcę od pracownika czy byłego pracownika ograniczone są czasowo terminami przedawnienia.

Zgodnie z art. 291 § 2 K.p. roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika, wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.

Jednakże w razie wyrządzenia pracodawcy szkody umyślnie, przedawnienie roszczeń następuje z upływem 10 lat, licząc od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, zgodnie z art. 118 K.c. w związku z art. 291 § 3 K.p.

Umyślne wyrządzenie szkody przez pracownika osobie trzeciej także wyłącza możliwość bezpośredniego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez tę osobę od pracownika, ponieważ art. 120 K.p. nie wyłącza tej formy wyrządzenia szkody spod swojego działania.

Z drugiej strony, w systemowym układzie regulacyjnym odpowiedzialności odszkodowawczej ustawodawca sam określa kwestię odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną umyślnie, o czym stanowi art. 122 K.p.

W tych warunkach brak jest podstaw prawnych do twierdzenia, że zamiarem ustawodawcy było uwolnienie pracodawcy od obowiązku ponoszenia bezpośredniej odpowiedzialności z tytułu szkody wyrządzonej przez pracownika umyślnie, oczywiście pod warunkiem, że zaistniała ona w ramach wykonywania normalnych obowiązków służbowych, a nie przy okazji ich wykonywania.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>

Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych

Masz podobny problem prawny?
Kliknij tutaj, opisz nam swój problem i zadaj pytania.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

Kodeks pracy

[Pobierz Kodeks pracy] Z zaznaczonymi zmianami.

Kodeks pracy

[Pobierz ustawę o PIP] Z zaznaczonymi zmianami.

Zadaj pytanie »

eporady24.pl

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

prawo-mieszkaniowe.info

prawo-karne.info

Szukamy prawnika »