Nietypowe godziny pracy

Czas pracy pracownika

Zgodnie z art. 128 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) – czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.

System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy.

Przepisy Kodeksu pracy opisują dopuszczalne systemy czasu pracy. Wskazują, w jaki sposób pracodawca może kształtować wymiar czasu pracy pracowników w ramach każdego z systemów oraz określają przesłanki uzasadniające ich zastosowanie. Szczegółowe określenie wskazanych w przepisach Kodeksu pracy systemów czasu pracy powoduje, iż regulacja uznawana jest za wyczerpującą (zupełną).

Pracodawcy nie mają zatem podstaw dla tworzenia własnych, nieznanych przepisom, systemów czasu pracy, określających wymiar i rozkład czasu pracy pracowników w skali doby i tygodnia w ramach przyjętego okresu rozliczeniowego.

Nie można również zapominać, iż zawarte w Kodeksie pracy przepisy o czasie pracy mają charakter ochronny i bezwzględnie obowiązujący. Pracodawca nie może zatem samodzielnie zdecydować o ich zmianie bądź o odmiennym od przewidzianego w przepisach zastosowaniu.

Zobacz też: Urlop 1/8 etatu

Praca w ramach tzw. podstawowego systemu czasu pracy

Zdecydowana większość pracowników świadczy pracę w ramach tzw. podstawowego systemu czasu pracy. System ten, choć nienazwany wprost w przepisach, stanowi bazę dla określania wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych w innych systemach czasu pracy.

Czas pracy pracownika zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Przeciętna 40-godzinna tygodniowa norma czasu pracy obowiązuje w każdym z wymienionych w przepisach systemów czasu pracy. Wyjątkiem jest jedynie system pracy w ruchu ciągłym, w którym norma tygodniowa wynosi 43 godziny. Natomiast norma dobowa może ulegać wydłużaniu nawet, w przypadku pracy przy pilnowaniu osób lub mienia, do 24 godzin. A zatem przewidziane w Kodeksie pracy systemy czasu pracy przewidują możliwość wydłużania dobowego wymiaru czasu pracy przy zachowaniu, co do zasady, niezmiennej 40-godzinnej tygodniowej normy czasu pracy.

To wszystko powoduje, że pracodawca zatrudniający pracowników w pełnym wymiarze czasu pracy nie ma możliwości zatrudnienia ich w ramach stworzonego przez siebie mieszanego czasu pracy. Takie działanie pracodawcy zostanie bowiem ocenione jako próba obejścia przepisów o czasie pracy, a przede wszystkim przepisów o pracy w godzinach nadliczbowych.

Praktykę łączenia systemów czasu pracy zakwestionował Sąd Najwyższy, który w wyroku z 10 czerwca 2010 r., sygn. Akt I PK 6/2010, stwierdził, że prawo pracy nie dopuszcza możliwości stosowania mieszanego czasu pracy, czyli takiego, który zawierałby elementy różnych systemów czasu pracy.

Przerwy w przerywanym systemie czasu pracy

Rozmiar przerwy w przerywanym systemie czasu pracy nie może przekroczyć 5 godzin w danym dniu pracy, przy czym długość przerwy w poszczególnych dniach może być różna. Ustalając czas trwania takich przerw, pracodawca powinien mieć na względzie okoliczność, że przerywany czas pracy jest na ogół mniej dogodny dla pracownika, gdyż powoduje skrócenie czasu wolnego od pracy przeznaczanego na organizację życia osobistego i rodzinnego, a także uwzględnić prawo pracownika do 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Czas trwania przerwy może być krótszy niż 5 godzin. Kodeks pracy nie określa jej dolnego wymiaru, można więc określić czas jej trwania np. na 15 minut, 1 czy 3 godziny.

Przerwa nie jest wliczana do czasu pracy. Oznacza to, że przerwa ta nie powoduje obniżenia wymiaru dobowego czasu pracy ani wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym.

Przerywanego czasu pracy nie można łączyć z równoważnym czasem pracy oraz z czasem pracy w ruchu ciągłym lub przy pracach, które nie mogą być wstrzymane ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności. Przy przerwie trwającej 5 godzin maksymalny dobowy wymiar czasu pracy może wynosić 8 godzin, co wynika z prawa do 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku dobowego (8 + 5 + 11 = 24). Oznacza to, że przerywany czas pracy może być łączony z podstawowym i skróconym czasem pracy.

Podsumowując – opisany przez Pana system czasu pracy jest absolutnie niezgodny z przepisami. Ma cechy przerywanego czasu pracy, ale przerwa dobowa jest za długa (dłuższa niż 7 godzin). Dlatego nie można go uznać za przerywany system czasu pracy. Taki rozkład czasu pracy powinien być zmieniony, aby był zgodny z przepisami prawa pracy.

Indywidualny system czasu pracy

Jeśli to Pan wystąpił z propozycją takiego rozkładu czasu pracy, można uznać, że jest to indywidualny system czasu pracy. Jednak jeśli narzucił go pracodawca – jest niezgodny z przepisami.

Jeśli przerwa zostanie w każdym dniu skrócona do 5 godzin, to za godziny przerwy będzie Pan miał prawo do wynagrodzenia w wysokości 50% stawki. Przy czym taki system czasu pracy nie może być wprowadzony tylko dla Pana indywidualnie w umowie. Musi być wprowadzony w całym zakładzie pracy w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładową organizacją związkową.

Ponadto praca w niedzielę nie może przekraczać 8 godzin na dobę, co daje Panu każdorazowo 0,5 godziny nadgodzin – osobno płatnych. Przy czym nadgodziny powinny być raczej wyjątkiem niż normą.

Co do wymiaru etatu: zakładając, że pracuje Pan 30,5 godziny w tygodniu, powiedziałabym, że jest to wymiar 3/4 etatu.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.