GLOSA do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r., II PK 193/11, OSNP z 2013 r. Nr 5-6, poz. 53 – umyślne niedopuszczenie pracownika do pracy

Teza rozstrzygnięcia

Pracownik, który został przywrócony do pracy prawomocnym wyrokiem i zgłosił gotowość do pracy w ciągu 7 dni (art. 48 § 1 K.p.), w razie niedopuszczenia go do pracy pozostaje przez cały okres nieświadczenia pracy w gotowości do jej wykonywania i przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości wynikającej z art. 81 § 1 K.p., z którego nie podlegają odliczeniu kwoty świadczeń pobranych w tym okresie z ubezpieczenia społecznego

Przesłanki stanu faktycznego

Powódka została zwolniona pracy za wypowiedzeniem od którego złożyła odwołanie. Sąd I i II instancji przywracając powódkę do pracy zasadziły wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w wymiarze jednego miesiąca.

Pracownica niezwłocznie zgłosiła gotowość podjęcia pracy, lecz pracodawca odmówił dopuszczenia jej do pracy, co zostało udokumentowane stosowną notatką pełnomocnika pracownicy towarzyszącego jej w tych czynnościach.

Następnego dnia powódka była niezdolna do pracy z powodu choroby i przedłożyła pracodawcy zwolnienie lekarskie w tej sprawie.

Po zakończeniu okresu niezdolności do pracy stawiła się do pracy w towarzystwie swojego pełnomocnika, a pracodawca ponownie odmówił dopuszczenia jej do pracy.

W wyniku skargi kasacyjnej strony pozwanej, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia, formułując tezy wykładniowe określone na wstępie.

Argumentacja Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy zasadniczo uznał zaskarżony wyrok za słuszny i oddalił wszystkie podstawowe zarzuty skargi kasacyjnej, poza zarzutem dotyczącym ustalenia wynagrodzenia na podstawie art. 81 § 1 K.p.

Dokonując interpretacji art. 81 § 1 K.p. Sąd Najwyższy nie przeprowadził żadnej analizy w zakresie poprawności zastosowania do przedmiotowej sprawy art. 81 § 1 K.p.

Interpretując zasady poprawnego stosowania art. 81 § 1 K.p. orzekający powołał się na ukształtowane kierunki wykładniowe, w tym orzecznicze dotyczące wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika.

Ocena rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego

Zważywszy na to, że tylko w zakresie zastosowania do niniejszej sprawy art. 81 § 1 K.p. uważam rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego za błędne, dlatego niniejszą glosę ograniczam do problematyki związanej z zakresem przedmiotowym stosowania tego przepisu.

Wynagrodzenie za czas gotowości do pracy, o którym mowa w art. 81 § 1 K.p. nie doczekało się dotychczas kompleksowej regulacji wykładniowej wskazującej zakres przedmiotowy stosowania tego przepisu.

Z tego być może powodu, rozstrzygając takie sprawy sądy nie zastanawiają się na problemem zakresu przedmiotowego art. 81 § 1 K.p., lecz zakładają z góry, że dotyczy on każdego przypadku gotowości pracownika do pracy, bez względu na to, z jakich przyczyn ta gotowość powstała.

We wszystkich znanych orzeczeniach na ten temat Sąd Najwyższy odwołuje się w pierwszym rzędzie do brzmienia art. 80 K.p. uznając, że musi istnieć konkretny przepis prawa, na podstawie którego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy.

Wszystkie te orzeczenia pomijają milczeniem umowę o prace i jej główne definicyjne zobowiązanie pracodawcy (art. 22 § 1 K.p.) do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Jeżeli stosunek pracy trwa, a w warunkach stanu faktycznego przy zachowaniu przez pracownika 7 dniowego terminu, o którym mowa art. 48 § 1 K.p. doszło do jego reaktywacji, i pracownik zgłasza się do pracy, to na pracodawcy ciąży obowiązek prawny wskazania przeszkód w zakresie wykonywania przez pracownika pracy.

Tylko w sytuacji wskazania takiej przeszkody, możemy mówić o prawidłowym zastosowaniu art. 81 § 1 K.p.

Pominięcie wyjaśnienia tej okoliczności w toczonych sprawach na omawianym tle, powoduje w orzecznictwie sądowym poważne perturbacje wykładniowe, przekładające się na niespójne, niejasne i wątpliwe, czy wręcz nielogiczne tezy orzecznicze.

Trzeba zauważyć, że użyty w art. 81 § 1 K.p. zwrot mówiący o tym, że pracownik doznał przeszkód w wykonywaniu pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy musi mieć określoną, zgodną z prawem treść.

Niedopuszczanie pracownika do pracy nie może być utożsamiane z umyślnym niedopuszczeniem do wykonywania pracy, jak to ma miejsce w razie przywrócenia do pracy na mocy prawomocnego wyroku sądu.

Owe przeszkody uniemożliwiające wykonywanie pracy przez pracownika mogą dotyczyć głównie okoliczności, za które pracodawca ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka podmiotu zatrudniającego.

Nie obejmują one jednak przypadków umyślnego, czy wręcz złośliwego niedopuszczania pracownika do pracy, wbrew ustawie lub wbrew umowie o pracę.

Systematyka budowy art. 81 § 1 K.p. świadczy o tym, że ustawodawca odmienne skutki przypisuje faktowi niewykonywania pracy przez pracownika z przyczyn jego dotyczących i zawinionych, a inne z przyczyn niezawinionych.

W przypadku pracodawcy ustawodawca takiego rozróżnienia nie czyni, co może uzasadniać twierdzenie, że powodem niedopuszczenia pracownika do pracy mogą być przyczyny, za które odpowiada pracodawca, zarówno przez niego niezawinione, jak i zawinione.

Takie ujecie sprawy jest poprawne, gdyż ustawodawca nie charakteryzuje przesłanką zawinienia przyczyn niewykonywania pracy z powodów dotyczących pracodawcy.

Nie do przyjęcia jest jednak taka sytuacja, aby w tych przyczynach umieścić zawinione, umyślne niedopuszczenie pracownika do pracy.

Po pierwsze dlatego, że odmawiając bezprawnie dopuszczenia pracownika do pracy, pracodawca wykazuje brak rzeczywistej, zgodnej z prawem przyczyny tego niedopuszczenia do pracy.

Po drugie, odmowa wykonania prawomocnego wyroku sądu o przywróceniu pracownika do pracy jako czynność prawna powinna być uznana za nieważną w rozumieniu art. 58 K.c. przez art. 300 K.p.

W warunkach nieważności czynności prawnej pracodawcy polegającej na odmowie przywrócenia pracownika do pracy, nie istnieje przyczyna takiej odmowy dotycząca pracodawcy, zatem stosowania art. 81 § 1 K.p. jest bezprzedmiotowe.

Po trzecie, nieważność czynności polegającej na odmowie dopuszczenia pracownika do pracy powoduje ten skutek, że pracownik zachowuje się zgodnie z treścią zawartej umowy o pracę, a pracodawca nie realizuje swojego zobowiązania umownego.

W konsekwencji, pracownik ma pełne prawo domagania się realizacji świadczeń, do których pracodawca umownie się zobowiązał, zgodnie z art. 471 K.c. przez art. 300 K.p.

Pracodawca w takich warunkach odmowy dopuszczenia pracownika do pracy powoduje szkodę po stronie pracownika z zawinienia umyślnego.

Dla porządku tylko należy dodać, że w opisanym stanie faktycznym nie ma możliwości nawet umownego wyłączenia odpowiedzialności pracodawcy, gdyż nieważne jest zastrzeżenie umowne, zgodnie z którym dłużnik, czyli pracodawca, nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi, czyli pracownikowi, umyślnie (art. 473 § 2 K.c. przez art. 300 K.p.).

Reasumując ten wątek rozważań, należy uznać, że glosowany wyrok błędnie odnosi się do analizy i zastosowania art. 81 § 1 K.p., podczas, gdy w warunkach stanu faktycznego sprawy przepis ten nie znajduje zastosowania.

W następstwie tego, rozważania Sądu Najwyższego na temat struktury wynagrodzenia wynikającego z art. 81 § 1 K.p. są bezprzedmiotowe w relacji do rozpatrywanej skargi kasacyjnej.

W glosowanej sprawie istniała zasadność przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia z zaleceniem wyliczenia wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia, przy uwzględnieniu postanowień art. 471 K.c. przez art. 300 K.p.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>