Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych

Masz podobny problem prawny?
Kliknij tutaj, opisz nam swój problem i zadaj pytania.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)

Emerytura a rozwiązanie stosunku pracy – część 2

Autor: Tadeusz M. Nycz

W artykule autor analizuje rozwiązanie stosunku pracy jako warunku uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.).

W pierwszej części zasygnalizowałem błędną praktykę administracyjną ZUS oraz niedoskonałości orzecznictwa sądów na tle stosowania art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.) w aspekcie warunku rozwiązania stosunku pracy.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Teraz przechodzę do udowodnienia tezy, że warunek ten należy rozumieć jako niezbędny dla celów wypłacania świadczenia emerytalnego, a nie dla celów ustalania prawa do emerytury.

Czytając art. 184 ustawy eirFUS, z pozoru można dojść do wniosku, że warunek rozwiązania stosunku pracy jest elementem niezbędnym, aby móc ustalać prawo ubezpieczonego do emerytury w wieku wcześniejszym od powszechnego.

Każda interpretacja musi być jednak oceniona przede wszystkim przez sąd, którego zadaniem jest ustalenie, czy przyjęty w decyzji ZUS sposób interpretacji ustawy eirFUS jest poprawny w demokratycznym państwie prawa.

Sąd z całą pewnością powinien zatem rozważyć, czy podnoszone przez ubezpieczonego argumenty o nonsensowności interpretacyjnej art. 184 ust. 2 ustawy eirFUS są zasadne w świetle zasad konstytucyjnych, czy też nie.

Sędziowie, zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP, są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Ta podległość Konstytucji wymaga, aby dokonując wykładni przepisu ustawy, sąd uwzględniał zasady konstytucyjne i interpretował w taki sposób dany przepis, aby jego wykładnia nie naruszała fundamentalnych zasad.

Gdyby jednak poprawny kierunek wykładni przepisu ustawy nie był możliwy w świetle prawidłowych zasad wykładni prawa, wówczas sąd, stawiając zarzut niezgodności ustawy z Konstytucją, powinien wystąpić z zapytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 193 Konstytucji [por. A. Wasilewski, Przedstawianie pytań prawnych Trybunałowi Konstytucyjnemu przez sądy (art. 193 Konstytucji RP), „Państwo i Prawo”, 1999 r. Zeszyt 8, str. 25 i nast.].

Poprzestając na wykładni gramatycznej art. 184 ustawy eirFUS, można dojść do wniosku, że rozwiązanie stosunku pracy warunkuje prawo do wcześniejszej emerytury. Dokonując jednak takiej bezpośredniej, gramatycznej interpretacji tego przepisu, sąd winien rozważyć skutki, jakie taka wykładnia powoduje.

W opisanych w części 1 warunkach skutki te prowadzą do sytuacji nonsensownej, polegającej na tym, że właściwie ustawodawca zmusza ubezpieczonego, aby ten ryzykował utratą zatrudnienia, czyli podstawę swojej egzystencji, jeśli chce ewentualnie przejść na emeryturę w trybie art. 184 ustawy eirFUS.

Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że pierwszeństwo stosowania gramatycznej wykładni prawa jest niezaprzeczalne, niemniej jednak, jeśli wykładnia ta prowadzi do wniosków absurdalnych, należy dokonać interpretacji prawa przy pomocy wykładni systematycznej i funkcjonalnej, pomijając gramatyczne zwroty nonsensownego zapisu (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów SN z dnia 19 listopada 1984 r. III UZP 44/84 OSNCP z 1986 r., nr 6 poz. 86, której nadano moc zasady prawnej).

W przypadku art. 184 ustawy eirFUS już systematyka budowy tego przepisu skłania do poglądu, że warunek rozwiązania stosunku pracy nie jest związany z prawem do emerytury, lecz z wypłacaniem tego świadczenia.

Świadczy o tym fakt, iż podstawowe warunki uzasadniające staranie się o emeryturę ustawodawca wyszczególnia w ustępie pierwszym tego artykułu, natomiast ust. 2 dopiero mówi o konieczności rozwiązania stosunku pracy. Z tego powodu nie jest wykluczona poprawna wykładnia, zgodnie z którą warunek rozwiązania stosunku pracy jest elementem, od którego zależy pobieranie emerytury.

Na taki kierunek wykładni wskazuje poza tym ratio legis (łac. uzasadnienie) tego przepisu. Trudno sobie bowiem wyobrazić, aby ustawodawca świadomie i celowo tworzył warunek, który będzie powodował negatywne konsekwencje dla ubezpieczonych starających się o taką emeryturę.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje tzw. decyzję o świadczenie z warunkowym zawieszeniem wypłacania świadczenia i ta formuła jest właśnie odpowiednia dla omawianego stanu faktycznego i prawnego.

Pozostaje ona w zgodzie z przyjętymi warunkami treści decyzji ZUS, o których mowa w § 33 ust. 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenie emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412).

Przepis ten, określający strukturę decyzji ZUS, wyraźnie rozróżnia:

  • datę, od której przysługuje świadczenie,
  • datę rozpoczęcia wypłaty świadczenia.

Taka struktura – dwóch dat powołanych w odrębnych punktach – zawarta w cyt. rozporządzeniu jasno wskazuje na to, że prawo do emerytury nie musi być tożsame z jej pobieraniem. Ubezpieczony ma przecież prawo żądać od ZUS-u ustalenia jego prawa do emerytury, ale nie musi wcale od razu jej pobierać.

Kwestia przejścia na emeryturę należy do sfery życia prywatnego ubezpieczonego chronionej art. 47 Konstytucji, w konsekwencji ustawodawca nie może tworzyć warunku formalnego pozbawiającego ubezpieczonego racjonalnego rozporządzania swoim życiem osobistym, gdyż taka regulacja naruszałaby wskazany przepis Konstytucji chroniący sferę życia prywatnego obywatela.

Z drugiej strony każdy ma prawo – w ramach zagwarantowanej mu Konstytucją ochrony sfery życia prywatnego – wiedzieć, w jaki sposób to życie w przyszłości organizować. Oznacza to, że każdy ma prawo na drodze stosownego postępowania prawnego ustalić, czy w konkretnych warunkach stanu faktycznego może liczyć na to, że uzyska, czy nie uzyska emerytury w trybie art. 184 ustawy eirFUS.

Jeżeli istnieją kwestie sporne co do tego, czy ubezpieczony posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia dla celów uzyskania prawa do emerytury, to zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji każdy ma prawo domagania się sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd.

Zgodnie z ukształtowanym poglądem orzeczniczym, a także doktrynalnym – w przypadku ustalania prawa do emerytury wykluczony jest pozew o ustalenie na podstawie art. 189 K.p.c., lecz konieczna jest droga postępowania przed ZUS, a następnie przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych.

Jeśli tak, to każdy ma prawo domagać się w tym trybie ustalenia jego prawa do emerytury poprzez rozstrzygnięcie, czy spełnia podstawowe warunki w tym zakresie, które mają charakter sporny między ubezpieczonym a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

Warunek rozwiązania stosunku pracy nie może być w zasadzie elementem spornym, ponieważ należy do sfery faktów, o zaistnieniu których decyduje wyłącznie sam ubezpieczony.

Z tego powodu to ubezpieczony – decydując o tym, czy chce przejść na emeryturę – posiada pełne prawo do decyzji w zakresie rozwiązania stosunku pracy. W razie zaś zaistnienia tej przesłanki dojdzie do spełnienia wszystkich warunków przewidzianych w art. 184 ustawy eirFUS, co pozwoli na wypłacanie mu emerytury.

Rozwiązanie stosunku pracy nie może być natomiast samoistnym warunkiem eliminującym możliwość ustalenia pozostałych warunków i rozstrzygnięcia spornych kwestii pomiędzy ubezpieczonym a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ taka sytuacja rażąco naruszałaby art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Ustawodawca nie może konstruować tego typu warunków, gdyż ich istnienie naruszałoby równocześnie kilka zasad konstytucyjnych. Przede wszystkim praca dla ubezpieczonego stanowi określoną wartość przejawiającą się w tym, że jest to podstawa jego bytu materialnego.

Samoistnie zaś praca jako wartość jest chroniona art. 24 Konstytucji, toteż nie do pomyślenia byłaby w państwie prawa taka sytuacja, aby ustawodawca zmuszał obywatela do pozbycia się pracy bez równoległego zapewnienia mu zabezpieczenia społecznego w postaci emerytury.

Skoro prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy eirFUS ma charakter sporny między ubezpieczonym a ZUS-em, to ten spór musi być możliwy do rozstrzygnięcia na drodze stosownej procedury sądowej, bez potrzeby rezygnowania przez ubezpieczonego z pracy i tym samym z podstawy jego egzystencji.

Nikogo nie wolno zmuszać do tego, czego prawo wyraźnie mu nie nakazuje, czyli zmuszać do nonsensownego rozwiązania stosunku pracy z dalszymi, negatywnymi tego faktu konsekwencjami.

Nie wolno tego czynić w aspekcie rozwiązania stosunku pracy, dlatego że każdy ma prawo do pracy i wykonywania zawodu i sam jest władny ocenić zamianę pracy na świadczenie emerytalne, ale praktycznie następuje to dopiero wtedy, gdy ubezpieczony będzie miał ustalone prawo do emerytury.

Wówczas może bez większego ryzyka rozwiązać stosunek pracy i przejść na emeryturę. Ten wybór podstawy dalszej egzystencji należy do sfery życia prywatnego obywatela, który decyzję w tym względzie ma prawo podjąć w sposób nieskrępowany, ale dopiero wówczas, gdy odpowiednio wcześniej będzie pewien, że prawo do emerytury ma zagwarantowane, gdyż pobieranie świadczenia emerytalnego zależy już tylko od jego decyzji w sprawie ustania stosunku pracy.

Zgodnie z art. 31 ust. 1 Konstytucji każdy, a zatem zarówno ZUS jak i sąd, jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. A więc wolność ubezpieczonego do podjęcia w określonym stanie faktycznym właściwej decyzji w sprawie przejścia bądź nie na emeryturę jest chroniona przez Konstytucję.

W rezultacie, wedle poprawnych rozważań na tle przytoczonych zasad konstytucyjnych, niedopuszczalne jest pozbawianie ubezpieczonego rozstrzygnięcia przez sąd sporu pomiędzy nim a ZUS-em tylko z tego powodu, że ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy w rozumieniu art. 184 ustawy eirFUS.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>

Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych

Masz podobny problem prawny?
Kliknij tutaj, opisz nam swój problem i zadaj pytania.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

Kodeks pracy

[Pobierz Kodeks pracy] Z zaznaczonymi zmianami.

Kodeks pracy

[Pobierz ustawę o PIP] Z zaznaczonymi zmianami.

Zadaj pytanie »

eporady24.pl

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

prawo-mieszkaniowe.info

prawo-karne.info

Szukamy prawnika »